اختلال گفتار و زبان در کودکان | علائم و درمان

اختلال گفتار و زبان در کودکان اجازه نمی دهد که به سادگی بتوانند مکالمه های دیگران را درک کنند. این دسته از کودکان برای بیان افکار و احساسات از طریق گفتار دچار مشکلاتی هستند. این اختلال همچنین بر شیوه یادگیری و روند اجتماعی شدن کودک هم اثرات نامطلوبی می گذارد. اگر فرزندی دارید که از این اختلال رنج می برد، نگران نباشید، چراکه این اختلال در میان کودکان، شایع است. خوشبختانه روش های درمانی موثری مانند گفتاردرمانی، به کودک شما کمک می کند تا روند رشد طبیعی و زندگی مستقل را تجربه کند. در این مقاله همراه ما باشید تا در مورد علائم و درمان اختلالات زبان و گفتار در کودکان بیشتر بدانیم.

اختلال زبان چیست؟

ابتدا باید بدانیم اختلال زبان چیست؟ سپس با اطلاعات بیشتر درباره اختلال گفتار و زبان در کودکان، راهکارهایی درمانی برای کمک به این کودکان را در دستور کار قرار دهیم. اختلال گفتار و زبان در کودکان موجب می شود، وی نتواند مکالمات را به خوبی دنبال کند و حتی اگر در جمع کودکان هم سن و سال خود قرار بگیرد که برای هم داستان و لطیفه تعریف می کنند؛ او متوجه جنبه طنزآمیز لطیفه نمی شود. کودکان مبتلا به این اختلال جملاتی دوکلمه ای را به زبان می آورند و قادر به پاسخ دادن به سوالات ساده هم نیستند. از طرف دیگر، کودک مبتلا به اختلال زبان در بیان خود و البته آن چه که دیگران می گویند مشکل دارد.

توجه داشته باشید که این مشکل به مشکلات شنوایی مربوط نمی شود. چون این بیماران به آسانی متوجه گفته های دیگران نمی شوند؛ نمی توانند افکار خود را هم در قالب واژگان بیان کنند یا به هردو اختلال مبتلا هستند. این کودکان، گنجینه لغات، گفتار و زبان بسیار محدودی دارند. این کودکان، فقط واژگان پایه را بلد هستند، درنتیجه جملاتی کوتاه و ناقص تولید کرده که از نظر دستوری هم اشتباهاتی دارند.

از طرف دیگر، اختلال گفتار و زبان در کودکان موجب می شود، کودک نتواند مکالمات را به خوبی دنبال کند و حتی اگر در جمع کودکان هم سن و سال خود قرار بگیرد که برای هم داستان و لطیفه تعریف می کنند؛ او متوجه جنبه طنزآمیز لطیفه نمی شود. کودکان مبتلا به این اختلال جملاتی دوکلمه ای را به زبان می آورند و قادر به پاسخ دادن به سوالات ساده هم نیستند.

انواع اختلالات زبان

اختلال گفتار و زبان در کودکان به سه نوع دسته بندی می شود:

۱.اختلال زبان بیانی

در این اختلال، کودک نمی تواند افکار و اندیشه های خود را واضح و به روشنی به زبان بیاورد.

۲.اختلال زبان دریافتی

در این اختلال، کودک به خوبی نمی تواند صحبت های دیگران را متوجه شود.

۳.اختلال زبان دریافتی – بیانی (مختلط)

در اختلال زبانی مختلط، کودک در درک گفتار و همچنین در صحبت کردن دچار مشکل است.

توجه داشته باشید که اختلال گفتار و زبان در کودکان ممکن است رشدی یا اکتسابی باشد. همچنین به عنوان مثال، زبان پریشی یا آفازی می تواند پس از آسیب دیدگی یا ابتلا به بیماری عصبی از قبیل سکته مغزی یا آسیب دیدن سر، بروز کند.البته اختلال زبانی رشدی در بین کودکان شایع تر از نوع اکتسابی است. کودکانی که با اختلال های زبانی رشدی مواجه هستند، از دیگر هم سالان خود دیرتر شروع به حرف زدن می کنند.

توجه داشته باشید که این تاخیر ارتباطی به میزان هوش کودک ربطی ندارد. درحقیقت، کودکان مبتلا به اختلال های زبانی رشدی اغلب از بهره هوشی متوسط یا بالاتر هم برخودار هستند. کودکانی با این اختلال، معمولاً قبل از ۴ سالگی در مهارت های اکتسابی و دریافتی خود به مشکل برمی خورند.

علائم و نشانه های اختلال گفتار در کودکان

همان طور که می دانید، مشکل در برقراری ارتباطات شفاهی از شایع ترین اختلال های زبان است. کودکانی که به اختلال زبان دریافتی مبتلا هستند، صحبت های دیگران را متوجه نمی شوند. این کودکان دستورات ساده را نمی توانند انجام دهند و از سازمان دهی اطلاعات شنیده شده هم عاجز هستند. البته لازم است بدانید، تشخیص اختلال های دریافتی در خردسالان دشوار است.

اختلال های زبانی بیانی آسان تر تشخیص داده می شوند. چون این کودکان دیرتر زبان باز می کنند و تا دو سالگی هم نمی توانند صحبت کنند. ممکن است کودک بتواند در سه سالگی حرف بزند، اما درک گفته های او دشوار است و این اختلال گفتار و مشکل گفتاری هم تا زمان پیش دبستانی ادامه دارد. برای نمونه، برخی از کودکان زمانی که برایشان داستانی تعریف می شود؛ گرچه متوجه آن می شوند اما نمی توانند آن را دوباره حتی به زبانی ساده تعریف کنند.

سایر نشانه های اختلال گفتار و زبان در کودکان

• کودک در هنگام حرف زدن از ساختارهای دستوری محدود استفاده می کند.
• کودک در مقایسه با کودکان هم سن خود از گنجینه واژگان محدودی برخوردار است.
• کودک می تواند واژگان و آواها را تلفظ کند، اما جمله های وی اغلب اوقات بی معنی است.
• کودک واژگان معمول را با واژگانی مانند چیز جایگزین می کند و مرتب می گوید اوم!
• کودک قادر نیست واژگان جدید را به راحتی یاد بگیرد.
• کودک مرتب یا زیاد حرف نمی زند، اما البته منظور دیگران را متوجه می شود.
• در هنگام صحبت کردن، عبارات خاصی را بارها و بارها تکرار می کند.
• کودک در برقرای ارتباط با دیگران کلافه و ناآرام می شود.
• زمان افعال را اشتباه می گوید و واژگان اصلی را هم جا می اندازد.

نحوه تشخیص اختلال گفتار در کودکان

در بیشتر موارد، کودکانی که دیر زبان باز می کنند، مشکل خاصی ندارند و به تدریج می توانند خود را به هم سن و سالان خود برسانند. اما بهر حال، کارشناسان به والدین توصیه می کنند که اگر نگران رشد زبان فرزندشان هستند، حتماً به متخصص مراجعه کنند. بنابراین اگر فکر می کنید که فرزندتان از برنامه رشدی خود عقب است، با متخصص اطفال مشورت کنید. ممکن است نیاز باشد که فرزند شما توسط کاردرمانگر در کلینیک توانبخشی همراه خیابان دماوند و در مرکز گفتار درمانی شرق در تهران معاینه و ارزیابی گردد.

نشانه های اختلال در گفتار و زبان کودکان (تاخیر در زبان دریافتی) شامل موارد زیر است:

• کودک در ۱۵ ماهگی به افراد یا اشیاءنام برده شده توسط والدین نگاه یا اشاره نمی کند.
• کودک در ۱۸ ماهگی دستوراتی ساده مانند ژاکت را بردار را متوجه نمی شود.
• کودک در ۲۴ ماهگی به عکس، قسمتی از بدن خود اشاره کند.
• کودک در ۳۰ ماهگی با صدای بلند یا با تکان دادن سر جواب نمی دهد یا سوالی نمی پرسد.
• کودک در ۳۶ ماهگی دستورات دو مرحله ای را متوجه نشده و واژگان کنشی را هم درک نمی کند.

نشانه های اختلال زبانی هم شامل موارد زیر می شود:

• کودک در ۱۵ ماهگی از سه واژه استفاده نمی کند.
• کودک در ۱۸ ماهگی بابا، ماما یا نام های دیگر را صدا نمی زند.
• کودک در ۲۴ ماهگی از حداقل ۲۵ کلمه استفاده نمی کند.
• در ۳۰ ماهگی، کودک از عبارات دوکلمه ای مانند عبارت شامل اسم و فعل استفاده نمی کند.
• دایره لغات در ۳۶ ماهگی این کودکان، به کمتر از ۲۰۰ لغت می رسد. درنتیجه کودکانی با این اختلال وقتی چیزی می خواهند، نام آن را نمی گویند. این کودکان سوال های دیگران را دقیقاً تکرار می کنند و جواب نمی دهند. این طور به نظر می رسد که بعضی از مهارت های زبانی را فراموش کرده اند یا این که جملاتی کامل تولید نمی کنند.
• کودک در ۴۸ ماهگی غالباً لغات اشتباه به کار می برد یا یک لغت مرتبط یا مشابه را به جای لغت صحیح استفاده می کند.

گفتنی است، اگر کودک در رشد زبان یا گفتار مشکل دارد، اولین قدم در مراجعه به مرکز خدمات درمانی، ارزیابی شنوایی کودک است. تشخیص کاهش شنوایی، احتمال دارد مشکل باشد، چراکه برخی از کودکان فقط دچار کم شنوایی در یک گوش هستند یا کم شنوایی آن ها جزئی است. یعنی این که برخی از صداها را می شنوند، اما برخی دیگر را نمی شنوند. پس نیاز است که متخصص رشد زبان مانند آسیب شناس گفتار – زبان به صورت دقیق، نوع مشکل و میزان مشکل زبان یا گفتار در کودک را مورد ارزیابی قرار دهد. گفتاردرمانی کودکان کم شنوا در زندگی آینده این کودکان اهمیت بسزایی دارد.

روش های درمانی برای رفع این اختلال

راهکارهای درمانی برای اختلال گفتار و زبان کودکان شامل موارد زیر می شوند:

گفتار درمانی، یکی از روش های بسیار عالی برای این کودکان است. گفتار درمانگر و کودک با هم تمرین می کنند تا کودک لغات بیشتری یاد بگیرد و دستور زبانش هم بهتر شود. همچنین گفتاردرمانگر به والدین و مراقبین کودک هم می آموزد که چگونه با فرزندشان در منزل تمرین کنند. همچنین روان درمانی با کمک روانشناس متخصص می تواند به کودکی که به دلیل این اختلالات، دچار ناراحتی هایی شده است کمک کند.

از طرف دیگر، والدین هم می توانند تا جایی که می توانند با فرزندشان در ارتباط باشند و صحبت کنند. می توانند برای کودک آواز بخوانند و موسیقی پخش کنند. همچنین در حین رانندگی یا خرید کردن می توانند درباره آن چه می بینند یا می شوند، صحبت کنند. خوب است، والدین به حرف های کودکشان هم گوش داده و به کودک زمان بدهید تا پاسخ خود را آماده کند. بین حرف کودک نپرید و جملاتش را هم کامل نکنید. در روش های درمانی که در کلینیک کاردرمانی کودکان در شرق تهران و کلینیک گفتاردرمانی خیابان دماوند تهران برای کودکان با اختلال گفتار استفاده می شود، آموزش تکنیک ها و تمرینات مختلف برای تعامل هرچه بیشتر بین کودک و والدین از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.

تاثیر گفتاردرمانی بر اختلال گفتار

روش معمول درمان اختلال گفتار و زبان در کودکان، گفتار درمانی یا زبان درمانی است. شدت بیماری، علت و سن کودک در درمان بسیار مهم است. کودک ممکن است در جلسات درمانی تک نفره با یک متخصص گفتاردرمانی صحبت کند یا در جلسات گروهی که تشکیل می شود، شرکت کند.

گفتار درمانگر (SLP) مشکل را در کودک تشخیص داده و با توجه به آن درمان را طراحی و آغاز می کند. فراموش نکنید، مداخله اولیه نقش مهمی در کسب نتایج موفقیت آمیز ایفاء می کند. گفتاردرمانگر، در همکاری با مدارس برای کمک به کودک مبتلا به اختلال یا تاخیر در گفتار و زبان و البته سایر ناتوانی ها و اختلالات نقش تعیین کننده در سلامت آینده کودک بازی می کند.

نتیجه گیری

به عنوان نکته پایانی به این موضوع اشاره می کنیم که جلوگیری از اختلال گفتار و زبان در کودکان دشوار است؛ به ویژه این که علت دقیق این اختلال تا حد زیادی هنوز ناشناخته است. اما با این حال، با همکاری نزدیک با یک آسیب شناس گفتار و زبان، می توان تاثیر این اختلال را کاهش داد.

مراجعه و کمک گرفتن از یک مشاور می تواند به کاهش چالش های روحی روانی که ممکن است این اختلال ایجاد کند، کمک کند. برای دریافت هرگونه اطلاعات و مشاوره های حضوری و آنلاین، از طریق وب سایت یا شماره های تماس درج شده اقدام نمایید.