کاردرمانی فلج ارب؛ درمان تخصصی آسیب شبکه بازویی در نوزادان و کودکان

کاردرمانی فلج ارب برای بهبود آسیب شبکه بازویی در نوزادان و کودکان، یکی از مهم ترین روش های تخصصی است. این نوع آسیب که معمولاً هنگام زایمان رخ می دهد، می تواند حرکت و قدرت دست را تحت تاثیر قرار دهد. تشخیص زودهنگام و شروع درمان حرفه ای در بازیابی عملکردف نقش بزرگی ایفاء می کند.

در این مقاله در مورد فلج ارب بیشتر خواهیم دانست و به کاردرمانی اطفال و رویکردهای علمی و دقیق در کلینیک توانبخشی همراه در خیابان دماوند به همراه خدمات تخصصی و موثر برای این کودکان، اشاره های جامع خواهیم نمود. با ما همراه باشید.

فلج ارب چیست؟

فلج ارب، نوعی آسیب شبکه بازویی است که به ویژه ریشه های عصبی C5 و C6 را درگیر می کند. این آسیب به ضعف، کاهش دامنه حرکتی و اختلال در کنترل شانه و بازوی نوزاد منجر می شود. در موارد شدید، حرکت دست و بازو به طور محسوسی محدو یا مختلف می شود.

علت ایجاد فلج ارب در نوزادان

اگر بخواهیم به علت فلج ارب بپردازیم، این نکته گفتنی است که شایع ترین علت این بیماری، کشیده شدن بیش از حد شانه نوزاد در هنگام زایمان است. معمولاً این اتفاق در شرایط زیر رخ می دهد:

• اگر زایمان دشوار یا طولانی باشد.
• درگیری شانه (Shoulder Dystocia)
• اگر نوزاد وزن بالایی داشته باشد.
• اگر زایمان با ابزار کمکی مثل فورسپس یا وکیوم صورت بگیرد. کلیه این عوامل می توانند موجب کشش، فشردگی یا حای پارگی بخشی از شبکه بازویی شوند.

آسیب شبکه بازویی چگونه رخ می‌دهد؟

مجموعه ای از اعصاب که از نخاع گردنی خارج شده و حرکت و حس دست و بازو را کنترل می کنند، شبکه بازویی می گویند. در هنگام زایمان، سر نوزاد به یک سمت و شانه به سمت مخالف کشیده می شود، این فشار ناگهانی روی این اعصاب وارد شده و می تواند باعث کشیدگی خفیف، آسیب و پارگی جزئی و در موارد شدید، جداشدگی کامل عصب نخاع (آوُلژن) شود.

بنابراین، این درجات مختلف آسیب تعیین می کنند که روند بهبودی چگونه باشد و چه میزان کاردرمانی فلج ارب مورد نیاز خواهد بود.

علائم فلج ارب در نوزادان

فلج ارب، معمولاً بلافاصله پس از تولد قابل مشاهده است و به دلیل آسیب به اعصاب شبکه بازویی، نشانه های مشخصی در حرکت و کنترل اندام فوقانی ایجاد می کند. مهم ترین علائم آن هم عبارتند از:

ضعف یا بی‌حرکتی دست

نوزاد ممکن است دست آسیب دیده را کمتر حرکت بدهد یا بازویش حالتی افتاده و کم تحرک داشته باشد. در بسیاری از موارد، تفاوت حرکت بین دو دست به صورت آشکاری قابل مشاهده است.

کاهش گرفتن اجسام

یکی دیگر از علائم، کاهش قدرت گرفتن دست در نوزاد است. انگشتان ممکن است حرکت کنند اما قدرت کافی برای گرفتن اشیاء یا واکنش طبیعی هنگام لمس کف دست کاهش پیدا می‌ کند.

کاهش دامنه حرکتی شانه و آرنج

از دیگر علائم فلج ارب، محدود شدن حرکات بالا بردن بازو، چرخش شانه و خم‌کردن آرنج است. نوزاد احتمالاً نمی‌ تواند بازو را به سمت بالا، طرفین یا جلو حرکت دهد زیرا عصب‌ های کنترل‌ کننده این نواحی دچار آسیب دیدگی شده‌ اند.

آیا فلج ارب خودبه خود خوب می شود؟

در بسیاری از نوزادان به خصوص در موارد حفیف که عصب فقط دچار کشیدگی شده است، بخشی از بهبودی به صورت خودبه خود در چند هفته تا چند ماه اول زندگی صورت می گیرد. با این حال در موارد متوسط تا شدید که آسیب عمیق تر است، بدون درمان بسیار بعید است که بهبود کامل صورت بیگرد.

پس از آن جایی که سرعت ترمیم عصب محدود و کند است، عدم مداخله زودهنگام می تواند باعث باقی ماندن ضعف و محدودیت حرکتی در آیند شود. تشخیص و آغاز کاردرمانی فلج ارب، نقشی حیاتی در روند بهبود کودک دارد.

چه زمانی باید درمان را شروع کرد؟

بدون تردید، درمان باید از همان هفته های اول پس از تولد آغاز شود. متخصصین، تاکید می کنند که شروع کاردرمانی بین هفته اول تا ماه اول زندگی می تواند بهترین نتایج را به همراه داشته باشد؛ چون در این دوره انعطاف پذیری عصبی و عضلانی کودک بسیار بالاست. هرگونه تاخیر در درمان ممکن است موجب سفتی مفاصل، کوتاهی عضلات و کاهش احتمال بازیابی کامل حرکتی شود.

چرا کاردرمانی برای فلج ارب ضروری است؟

یکی از اصلی ترین و موثرترین روش های غیرجراحی برای کمک به بهبود، کاردرمانی فلج ارب است. از آن جایی که این آسیب می تواند باعث اختلال در حرکت، قدرت و هماهنگی دست و بازو شود، اگر مداخله زودهنگام کاردرمانی برای کودکان انجام نشود، قطعاً عضلات ضعیف، سفت و تصحیح الگوهای حرکتی نادرست به سختی ترمیم می شوند.

به این ترتیب، کاردرمانی دست با تحریک رشد عصبی، تقویت عضلات و جلوگیری از محدودیت های حرکتی در بازگشت عملکرد طبیعی دست نقش حیاتی دارند. به همین دلیل، امروزه تمام متخصصان توصیه می کنند درمان را از ماه های اول زندگی کودک آغاز کنید.

اهداف کاردرمانی در نوزادان و کودکان مبتلا به فلج ارب

در مراکز توانبخشی مانند مرکز کاردرمانی کودکان و نوزادان همراه، مهم ترین اهداف این طور بیان شده اند:

• بهبود حرکت و دامنه حرکتی مفاصل که از خشکی شانه، آرنج و مچ جلوگیری کرده و به بازگشت طبیعی کمک می کند.
• تقویت عضلات ضعیف شده که موجب افزایش قدرت عضلانی برای انجام حرکات اصلی مانند خم کردن بازو یا بالا آوردن دست می شوند.
• استفاده از تکنیک های تحریک حسی که به رشد بهتر مسیرهای عصبی کمک می کند و به بهبود عملکرد حسی – حرکتی می انجامد.
• جلوگیری از مشکلاتی مانند دررفتگی شانه یا کوتاهی عضلات و پیشگیری از بدشکلی و الگوهای حرکتی غلط.
• دقت داشته باشید که کاردرمانی فلج ارب بر پایه تداوم است و بنابراین، آموزش والدین برای انجام تمرین ها در خانه بسیار مهم است.

ارزیابی تخصصی کاردرمانی

در طراحی برنامه درمانی، ارزیابی اولیه مهم ترین مرحله است. کاردرمانگر با بررسی دقیق وضعیت عصبی – عضلانی کودک، میزان آسیب شبکه بازویی را مشخص کرده و متناسب با نیاز نوزاد یا کودک، برنامه درمانی اختصاصی را تنظیم می کند.

بررسی تون عضلانی

وضعیت سفتی یا شلی عضلات توسط کاردرمانگر ارزیابی می شود تا مشخص شود آسیب عصب چه تأثیری بر کنترل عضلات داشته است.

ارزیابی دامنه حرکتی شانه، آرنج، مچ

در این مرحله از ارزیابی؛ حرکت مفاصل در جهات مختلف بررسی می‌ شود تا هم محدودیت‌ ها و هم خشکی مفصل یا درد احتمالی مشخص گردد.

بررسی قدرت عضلات دست و بازو

در این مرحله هم قدرت عضلات اصلی شانه، بازو، ساعد و انگشتان با آزمون‌ های علمی سنجیده می‌ شود تا مشخص شود، کدام گروه عضلانی نیاز به تقویت بیشتری دارد.

درمان‌های کاردرمانی برای فلج ارب

خوب است بدانید، کاردرمانی مجموعه ای از روش های تخصصی است که با هدف بهبود حرکت، قدرت و عملکرد عصبی – عضلانی در نوزادان و کودکان مبتلا به فلج ارب انجام می شود. این درمان بر اساس شدت آسیب و نیازهای حرکتی هر کودک تنظیم می شوند که نقش مهمی در بازگشت عملکرد طبیعی دست و بازو دارند. در ادامه به پاره از مهم ترین این تمرینات اشاره می کنیم:

تمرینات افزایش دامنه حرکتی

در این تمرینات، حرکات ملایم و کنترل شده ای برای جلوگیری از خشکی مفصل انجام می شود که به بهبود انعطاف پذیری شانه، آرنج و مچ و حفظ حرکت طبیعی دست انجام می شود.

تمرینات تقویت عضلات شانه و بازو

تمرینات هدفمند برای فعال‌ سازی عضلات درگیر، افزایش قدرت و بهبود کنترل حرکتی، با توجه به شدت آسیب تجویز می‌شود. این تمرینات شامل بالا بردن بازو، حرکت چرخشی شانه، حرکت کششی با توپ نرم، تمرین پرواز پرنده و حرکت کششی و تقویتی روی توپ فیزیوتراپی می شوند.

تمرینات تقویت مچ و حرکات ظریف

حرکت انگشتان، گرفتن اشیاء و بازی‌ های حرکتی ساده برای افزایش مهارت‌ های ظریف و بهبود عملکرد دست در کاردرمانی فلج ارب استفاده می‌شوند.

حرکات کششی ایمن برای نوزادان

در تمرینات توانبخشی کاردرمانی فلج ارب، کششی‌ های ملایم و تخصصی برای جلوگیری از کوتاهی عضلات و حفظ الگوی صحیح حرکتی با تکنیک‌ هایی که برای نوزادان کاملاً بی‌ خطر است، اجرایی می‌شود.

تحریکات حسی و لمسی برای بازآموزی حرکتی

مسیرهای عصبی در فلج ارب ممکن است دچار اختلال شوند و کودک نتواند حس و حرکت را به صورت طبیعی درک کند. در اینجا، کاردرمانگر با استفاده از لمس های ملایم، ماساژ، براشینگ، تحریکات حسی سطحی و لمس بافت های مختلف و تحریک موقعیتی به فعال سازی مجدد مسیرهای عصبی کمک می کند. درنتیجه، این روش ها باعث افزایش آگاهی بدنی، بهبود هماهنگی حرکتی و تسهیل حرکت های ارادی دست و بازو می شوند.

کاردرمانی دست در فلج ارب

یکی از نکاتی که در کاردرمانی فلج ارب در نظر گرفته می شود، توجه به آسیب هایی است که علاوه بر شانه و بازو، دست و انگشتان را هم تحت تاثیر قرار داده است. کاردرمانی دست با هدف تقویت حرکات ظریف به بهبود قدرت انگشتان و افزایش توانایی کودک در انجام فعالیت های روزمره توجه دارد.

تمرینات گرفتن و باز کردن انگشتان

کاردرمانگر با تمرین هایی ساده و ایمن مانند گرفتن اشیای نرم، فشار دادن توپ های کوچک و باز و بسته کردن انگشتان یا با استفاده از اسباب بازی های مناسب به بهبود قدرت انگشتان و افزایش کنترل حرکتی کمک می کند. این تمرینات حتی به تقویت عضلات کف دست و هماهنگی بین انگشتان هم منجر می شود.

تقویت مهارت‌های عملکردی دست

فعالیت هایی مانند چنگ زدن، رها کردن، گرفتن اسباب بازی ها و لمس اشیای مختلف و تمرینات حرکتی دو دست برای افزایش استقلال حرکتی دست انجام می شود. این مهارت ها باعث می شود کودک بتواند در آینده کارهایی مانند گرفتن قاشق، بازی با اسباب بازی ها و انجام فعالیت های روزمره را بهتر انجام دهد.

درمان فلج ارب بدون جراحی

معمولاً بیشتر نوزادان مبتلا به فلج ارب با روش های غیرجراحی که شامل موارد زیر می شوند، بهبود قابل توجهی پیدا می کنند:

• کاردرمانی تخصصی
• تمرینات افزایش دامنه حرکتی
• تقویت عضلات
• تحریکات حسی و لمسی
• تمرینات دست و انگشتان

هدف از کلیه این روش ها، بازگرداندن عملکرد طبیعی دست و بازو، جلوگیری از خشکی مفاصل و در نهایت افزایش استقلال کودک در فعالیت های روزمره است. نکته مهم این که شروع زودهنگام درمان غیرجراحی که معمولاً از هفته های اول پس از تولید آغاز می شود، نقش کلیدی در موفقیت درمان دارد.

چه زمانی جراحی لازم است؟

جراحی فلج ارب زمانی در نظر گرفته می‌ شود که:

• کودک پس از ۳ تا ۶ ماه درمان غیرجراحی هنوز بهبود قابل توجهی نشان نداده باشد.
• زمانی که آسیب عصبی شدید یا کامل باشد، مانند جداشدگی ریشه عصب از نخاع (avulsion)، جراحی پیشنهاد می شود.
• زمانی که محدودیت حرکتی یا ضعف عضلانی مانع از رشد طبیعی و عملکرد دست شود، توصیه جراحی توسط پزشک متخصص داده می شود. دقت داشته باشید که نوع جراحی بسته به شدت و محل آسیب، شامل ترمیم عصبی، پیوند عصبی یا انتقال تاندون‌ ها خواهد بود.

نقش کاردرمانی پس از جراحی

اهمیت کاردرمانی فلج ارب پس از جراحی همچنان بخش مهمی از بازتوانی استرا تشکیل می دهد. اهداف آن هم شامل موارد زیر خواهد بود:

• حفظ و افزایش دامنه حرکتی مفاصل
• تقویت عضلات عمل‌ کننده و جلوگیری از ضعف های ثانویه
• آموزش الگوهای حرکتی صحیح برای دست و بازو
• کمک به کودک برای استفاده عملی از اندام در انجام فعالیت‌ های روزمره

گفتنی است، شروع کاردرمانی بعد از جراحی معمولاً بلافاصله یا پس از توصیه جراح انجام می‌ شود تا نتایج جراحی به حداکثر برسد و توان حرکتی کودک هم قادر به بازسازی باشد.

کاردرمانی فلج ارب در شرق تهران

برای والدینی که به دنبال خدمات تخصصی کاردرمانی فلج ارب در نوزادان و کودکان هستند، کلینیک توانبخشی همراه در شرق تهران یکی از مراکز معتبر و مجهز است. این کلینیک با بهره‌ گیری از تیم کاردرمانی نوزادان و اطفال و استفاده از روش‌ های علمی و مدرن، برنامه‌ های درمانی اختصاصی برای بازگرداندن حرکت، قدرت و مهارت‌ های دست و بازو ارائه می‌دهد.

خدمات کلینیک شامل موارد زیر است:

• ارزیابی تخصصی شبکه بازویی و تون عضلانی
• تمرینات افزایش دامنه حرکتی و تقویت عضلات
• کاردرمانی دست و مهارت‌ های ظریف
• آموزش والدین برای تمرینات خانگی
• مراقبت و پیگیری روند درمانی پس از جراحی (در صورت نیاز)

آدرس و راه‌ های تماس با ما:

• آدرس: تهران،خیابان دماوند، تهران نو، بین چهار راه آیت و خاقانی، ایستگاه ابوریحان، طبقه سوم واحد ۸ پلاک ۴۱۲
• تلفن تماس: 9128442289 –  09332480545 – 77989375-021