آپراکسی گفتاری ناشی از ضعف یا فلج عضلات گفتار (عضلات فک، زبان یا لب) نیست. ضعف یا فلج ماهیچه های گفتاری منجر به اختلال گفتاری جداگانه ای می شود که به نام دیزآرتری شناخته می شود. برخی از افراد هم دیس آرتری و هم عدم وضوح گفتاری دارند که می تواند تشخیص این دو بیماری را دشوارتر کند.
شدت آپراکسی گفتار از فردی به فرد دیگر متفاوت است. می تواند آنقدر ملایم باشد که تنها با چند صدای گفتاری یا تلفظ کلماتی که دارای هجاهای زیادی هستند مشکل ایجاد کند. در شدیدترین موارد، ممکن است فردی با این اختلال نتواند با صحبت کردن به طور موثر ارتباط برقرار کند. چنین فردی ممکن است به کمک روش‌های ارتباطی جایگزین نیاز داشته باشد.
در این مقاله به انواع آپراکسی گفتاری و تفاوت آن با AOS اکتسابی، علائم، روش های تشخیص و درمان این اختلال می پردازیم. همچنین تاثیر گفتار درمانی در کودکان مبتلا به آپراکسی را بیشتر بررسی می کنیم. اگر تا پایان مقاله همراه ما باشید، خدمات کلینیک توانبخشی همراه شرق تهران در همین راستا را هم معرفی خواهیم کرد.
انواع آپراکسی گفتاری
قبل از این که به انواع آپراکسی گفتاری و دیگر مباحث در این نوشتار بپردازیم، ابتدا بهتر است این سوال را مطرح کنیم که آپراکسی چیست؟ درحقیقت، (Apraxia) آپراکسی یک اختلال عصبی است که در آن فرد با وجود قدرت و هماهنگی عضلانی کافی، قادر نیست حرکات ارادی و هدفمند را انجام دهد. معمولاً انواع آپراکسی گفتاری به دلیل آسیب به مغز مانند سکته مغزی، ضربه مغزی، بیماری های عصبی (آلزایمر و پارکینسون) و تومورهای مغزی و به ویژه نواحی مربوط به برنامه ریزی و هماهنگی حرکات ایجاد می شوند.
انواع آپراکسی گفتاری هم عبارتند از:
(Acquired Apraxia of Speech – AOS) آپراکسی گفتاری اکتسابی
این بیماری اغلب در بزرگسالان روی می دهد و به دلیل آسب مغزی ایجاد می شود. علائم آن هم دشواری در تلفظ کلمات، مشکل در هماهنگی حرکات گفتاری و تلاش های مکرر برای گفتن یک کلمه است. همچنین در این نوع آپراکسی، فرد احتمال دارد در هنگام صحبت کردن مکث های غیر طبیعی داشته و قادر به روان صحبت کردن نباشد.
(Childhood Apraxia of Speech – CAS) آپراکسی گفتاری رشدی
این بیماری که در کودکان دیده می شود، از بدو تولد با علت نامشخص وجود دارد. اما طبق تحقیقات این طور تصور می شود که علت آن ناشی از مشکلات عصبی در مسیرهای مغزی در هماهنگی گفتاری است. این کودکان معمولا ًدیرتر از حد معمول شروع به صحبت می کنند و اغلب هم گفتارشان نامفهوم است. همچنین ممکن است این کودکان در تغییر صداها، تقلید کلمات، ریتم گفتار و الگوهای استرس گفتار، دچار مشکل شوند.
تفاوت آپراکسی گفتاری و AOS اکتسابی
همان طور که قبلاً اشاره کردیم، آپراکسی گفتاری با دیس آرتری و لکنت زبان فرق دارد. علت بروز دیس آرتری، ضعف یا فلج عضلات گفتاری است. همچنین لکنت زبان به مشکلات روانی و جریان گفتار مربوط می شود. اما فرد با آپراکسی گفتار در برنامه ریزی حرکات یا در کنترل صحیح حرکات گفتاری مشکل دارد. اگر به طور خلاصه بخواهیم به تفاوت AOS اکتسابی و آپراکسی گفتاری رشد بپردازیم، موارد زیر قابل ذکر هستند:
آپراکسی گفتاری
- از دوران کودکی و به صورت مادرزادی بروز می کند.
- اختلالاتی در رشد و توسعه مغزی با احتمال ژنتیکی کودک وجود دارد.
- گفتار کودک نامفهوم است و در حفظ ریتم گفتار مشکل دارد.
- نیازمند گفتار درمانی بلند مدت برای بهبود رشد در گفتار است.
AOS اکتسابی
- این بیماری پس از آسیب مغزی در هر سنی ممکن است رخ بدهد.
- علت آن می تواند بیمارهای عصبی، سکته یا ضربه مغزی باشد.
- در این بیماری، بیمار قبل از اختلال گفتار طبیعی داشته است.
- در این اختلال، فرد با تلاش های مکرر سعی در گفتن کلمه با مکث های زیاد است.
- این افراد هم برای بازیابی توانایی های گفتاری به گفتار درمانی نیازمند هستند.
نشانه های اختلال آپراکسی گفتاری
برخی از علائم آپراکسی گفتاری عبارتند از:
- تحریف و شکستن آواها
این افراد نمیتوانند کلمات را به درستی بیان کنند. آواها به خصوص حروف صدادار معمولاً تحریف می شود
- خطاهای گفتاری
ممکن است فرد در تکرار گفتار مشکل داشته باشد؛ مثلاً امروز بتواند آنها را بیان کند اما فردا قادر به تکرار آنها نباشد.
- مشکلات تن، استرس و ریتم صدا
فرد در بیان صحیح استرس کلمات، ریتم جمله و تن صدا مشکل دارد و نمی تواند جملات را به حالت عادی بیان کند.
علائم AOS اکتسابی
کمی قبل تر اشاره کردیم که AOS اکتسابی به دلیل آسیب مغزی و معمولاً در نیمکره چپ مغز ایجاد می شود. از علائم اصلی این اختلال می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- فرد ممکن است در آغاز گفتار دشواری و مکث های طولانی مدت داشته باشد.
- فرد ممکن است اشتباهات گفتاری و تغییرات مکرر در تلفظ کلمات داشته باشد.
- در کلمات و جملات پیچیده تر و طولانی تر، اشتباهات فرد بیشتر است.
- گفتار در این افراد آهسته و ناپیوسته می شود و فرد احتمال دارد برای ادای هر کلمه ای تلاش کند و حرکات غیر ارادی دهان داشته باشد.
- افراد AOS نمی توانند الگوی صحیح حرکت لب ها، زبان و فک را پیدا کنند. برخی دیگر هم در هنگام تلاش برای گفتار، حرکات اضافی دهانی را انجام می دهند.
- این افراد گفتاری یکنواخت و ناموزون دارند و مکث های غیر طبیعی بین بخش ها یا کلمات دارند.
- توجه داشته باشید که فرد مبتلا به AOS به طور معمول از اشتباهات خود آگاه است. همین امر موجب افزایش اضطراب و ناامیدی در فرد می شود.
- در بسیاری از موارد، AOS با سایر مشکلات گفتاری مانند آفازی و دیس آرتری همراه می شود.
نحوه تشخیص آپراکسی گفتاری
توجه کنید که آپراکسی گفتاری، توسط گفتاردرمانگر در مرکز گفتاردرمانی تشخیص داده می شود. تشخیص هم شامل بررسی های دقیق مهارت های گفتاری و حرکتی در فرد است. بررسی سابقه پزشکی، علائم بیمار و انجام تمرینات خاصی برای ارزیابی های بالینی توسط گفتاردرمانگر انجام می شود. برخی از آزمایش های حرکتی و گفتاری شامل تکرار کلمات و جملات، نام بردن تصاویر، بررسی گفتار روزمره بیمار، بررسی ریتم و آهنگ گفتار و گفتار کند و سریع می شوند. همچنین گفتاردرمانگر ممکن است از بیمار بخواهد تا حرکات دهانی بدون صدا را انجام دهد.
در مواردی که فرد با آپراکسی گفتاری و علت نامعلوم به پزشک مراجعه می کند، احتمال دارد که پزشک از تصویربرداری مغزی (MRI یا PET scan) برای مشاهده عملکرد مغز در حین گفتار استفاده کند.
تشخیص AOS در دوران کودکی
تشخیص آپراکسی گفتاری در دوران کودکی، نیاز به ارزیابی تخصصی گفتاردرمانگر دارد. او ابتدا سابقه رشد زبانی و گفتاری کودک را بررسی می کند. مواردی که او در نظر می گیرد شامل مواردی مانند تاخیر در شروع گفتار نسبت به هم سالان، کاهش یا نبود حرمات دهانی مانند جویدن یا مکیدن نامناسب و مشکل در تقلید حرکات دهانی و صداها می شود.
در سنین بین ۲ تا ۵ سال هم گفتار درمانگر موارد زیر را برای تشخیص تحت نظر می گیرد. همچنین تست های تخصصی تری را برای تشخیص آپراکسی گفتاری CAS در کودکان مورد توجه قرار می دهد.
- مکث های غیر طبیعی بین کلمات یا جملات
- مشکلاتی در تقلید کلمات یا جملات جدید
- گفتارهای نامفهوم
- تلفظ اشتباه یک کلمه در تکرارهای مختلف
- عدم هماهنگی حرکات گفتاری در کودک
روش های درمانی آپراکسی گفتاری
آپراکسی گفتاری چه در کودکان و چه در بزرگسالان می تواند بر برنامه ریزی و هماهنگی حرکات گفتاری تاثیر بگذارد. به عنوان درمان اصلی در این گونه موارد، گفتاردرمانی آپراکسی پیشنهاد می شود. تمرین های مکرر و فشرده برای بهبود هماهنگی بین مغز و عضلات گفتاری، تمرین بر روی حرکات دهانی، ریتم گفتار، تولید صداها و افزایش دقت حرکتی توسط گفتاردرمانگر در جلسات پیگیری می شوند.
تکنیک هایی که در گفتاردرمانی آپراکسی استفاده می شوند به طور خلاصه شامل موارد زیر هستند:
- تمرین های حرکتی و تقلیدی
- تمرینات تقلید یا شنیدن صداها و تکرار آن ها
- استفاده از فشار و لمس روی عضلات صورت و فک برای حرکات گفتار
- استفاده از ملودی و ریتم برای تکرار کلمات
- تمرینات کششی عضلانی برای تقویت و بهبود حرکت لب ها ،فک و زبان
- استفاده از صدای ضبط شده بیمار برای گوش دادن و تمرین و اصلاح اشتباهات
- استفاده از تصاویر، نرم افزارها و اپلیکیشن های کمک ارتباطی و دستگاه های تبدیل متن به گفتار در موارد شدید بیماری
فراموش نکنید حمایت خانواده، کاردرمانی آپراکسی و حتی بازی های گفتاری می توانند به بهبود مهارت های گفتاری کمک قابل توجهی کنند. گاهی دارودرمانی در موارد خاص و تحریک های مغزی، روان درمانی در کنار روش های یاد شده، تاثیرات درمان را دوچندان می کنند. کلینیک گفتاردرمانی شرق در تهران یکی از مراکز مجهز و قابل دسترس برای این بیماران است.
تاثیر گفتاردرمانی در کودکان آپراکسی
افزایش وضوح گفتار در کودکان به کمک گفتاردرمانی انجام می شود. گفتاردرمانگر به فرد کمک می کند تا برای بیان خواسته هایش و برقراری ارتباط در جامعه، عملکرد بهتری داشته باشد. علاوه بر آن، گفتاردرمانگر سایر نیازهای فرد را در محیط تحصیلی، جامعه و خانه بررسی می کند و برای رفع این نیازها برنامه ریزی و مداخله انجام خواهد داد.
در این راستا ممکن است گفتاردرمانگر با مسئولین مدرسه و والدین کودک ارتباط برقرار کند تا کودک راحت تر بتواند به اهداف خود برسد. در طول جلسات درمانی نیز کودک سیر صعودی پیشرفت را طی می کند.
در برخی موارد آپراکسی گفتاری خودبخود برطرف می شود و نیازی به مداخله و درمان ندارد که به آن بهبود خودبخودی می گویند. در سایر موارد این گونه نیست و برای حضور موثرتر کودکان در محیط مدرسه و جامعه نیاز به مداخلات گفتاردرمانی می باشد. گفتاردرمانگرها از روش های مختلفی استفاده می کنند و استفاده از یک روش به تنهایی تاثیر فراوانی ندارد. روش درمانی هر فرد نیز مختص خودش است چون نیازها، خواسته ها و محیط هر فرد با فرد دیگر متفاوت است.
فرد در طول جلسات درمانی باید تمرینات تکراری را با دقت و تلاش فراوان انجام دهد تا افزایش وضوح گفتار در آپراکسی حاصل شود. کودکانی که نوع شدید این آپراکسی را دارند ممکن است نیاز باشد تا چندین سال به طور مرتب به گفتاردرمانی مراجعه کنند. کودک در حین این پروسه باید به تحصیل نیز بپردازد. در موارد خیلی شدید این اختلال، فرد نیاز دارد تا از راه های دیگری برای بیان خواسته هایش استفاده کند. برخی از این موارد عبارتند از:
- علائم زبانی رسمی و غیر رسمی
- دفترچه های حاوی تصاویر یا کلمات نوشته شده
- وسیله های ارتباطی الکترونیکی( تلفن هوشمند، لپ تاپ و تبلت)
مرکز گفتاردرمانی شرق تهران
سوال این است که چرا باید به مرکز گفتاردرمانی در شرق تهران مراجعه کنیم؟ اگر دقت کرده باشید، آپراکسی گفتاری (AOS و CAS) اختلالی پیچیده است که به گفتاردرمانی های تخصصی و البته مداوم نیاز دارد. مراجعه به یک مرکز گفتاردرمانی مانند کلینیک توانبخشی همراه در شرق تهران حرفه ای قطعاً بر روند درمان و تسریع بهبود مهارت های گفتاری فرد موثر است.
این مرکز با درمانگرانی متخصص به ارزیابی های دقیق و تشخیص صحیح اقدام نموده و برنامه درمانی مناسب را ارائه می دهد. همچنین این مرکز با فراهم کردن محیطی آرام و مجهز با استفاده از ابزارهای کمک گفتاری در جلسات درمانی، در روند درمان بیماران بسیار تاثیرگذار عمل می کند.
در کلینیک گفتاردرمانی کودکان و بزرگسالان در خیابان دماوند تهران از همراهی و پشتیبانی والدین استفاده می شود؛ این کار، افزایش انگیزه، کاهش استرس و تقویت اعتماد به نفس فرد را به دنبال دارد. پس اگر به دنبال درمانی موثر برای آپراکسی گفتاری و آپراکسی حرکتی اندام هستید، مراجعه به مرکز گفتاردرمانی تخصصی شرق تهران انتخابی هوشمندانه و نتیجه بخش است. جهت مشاوره، رزرو نوبت، ویزیت در منزل و خدمات آنلاین با ما تماس بگیرید.
نتیجه گیری
در این مقاله توضیح داده شد که برای شناخت اهمیت آپراکسی در گفتار، ابتدا باید این اختلال و علائم آن را به خوبی شناخت. اختلال آپراکسی به دو نوع AOS و CAS تقسیم می شود. آپراکسی نوعی اختلال نورولوژیکی است که بر مسیرهای عصبی مربوط به برنامه ریزی و مراحل حرکتی تولید گفتار تاثیر می گذارد. کسی که اختلال آپراکسی گفتاری دارد در بیان خواسته هایش به مشکل برمی خورد و نمی تواند کلامش را درست و ممتد بیان کند. مغز می داند که چه می خواهد بگوید اما نمی تواند سلسله و برنامه مورد نیاز را به درستی انجام دهد. فراموش نکنید، بهترین نتیجه زمانی حاصل می‌شود که درمان به صورت منظم و طولانی مدت انجام شود.
[…] آپراکسی […]