کاردرمانی برای کودکان بیش فعال موجب می شود تا این کودکان مهارت های خاصی مانند نظم، هماهنگی فیزیکی و کنترل سطوح انرژی خود را بهبود بخشند. کاردرمانگر یا OT به کودک کمک می کند تا بر شرایط غلبه کرده و عملکرد طبیعی داشته باشد. از طرف دیگر، کاردرمانگر با ارائه برنامه های هدفمند به کودکان مبتلا به بیش فعالی و نقص توجه (ADHD) آموزش می دهد تا توانایی انجام سریع و خوب کارهای روزمره مانند مرتب کردن وسایل، مرتب کردن کوله پشتی و تخت خود و دوش گرفتن را بازیابند.
در این مطلب به ویژگی ها و علائم شایع بیش فعالی در کودکان اشاره می کنیم و نقش کاردرمانی در بهبود علائم بیش فعالی در کودکان را هم بررسی می کنیم. پس با ما در این مطلب همراه باشید.
کودکان بیش فعال (ADHD) چه ویژگی‌هایی دارند؟
بیش فعالی که به اسم علمی ADHD یا اختلال بیش فعالی-نقص توجه شناخته می شود، نوعی اختلال سلامت روان است که می تواند باعث رفتارهای تکانشی بیش از حد نرمال در کودکان شود. افراد مبتلا به بیش فعالی ممکن است در حفظ توجه و تمرکز خود بر روی یک کار واحد یا نشستن های طولانی مدت مشکل داشته باشند. این افراد به خدمات و مداخلات پزشکی و کاردرمانی تخصصی نیاز خواهند داشت. در ادامه به تعریف جامع تر بیش فعالی و علائم شایع آن در کودکان می پردازیم.
تعریف اختلال بیش فعالی
درواقع، بیش فعالی را می توان زیرمجموعه ای از اختلال طیف ADHD دانست. این اختلال رشدی شامل فعالیت های بیش از حد و رفتارهای تکانشی است که نقص تمرکز و توجه را هم می توان به آن اضافه کرد. حتی ترکیبی از این رفتارها هم در برخی از کودکان دیده می شود. معمولاً بیش فعالی در پسرها بیشتر دیده می شود و پس از 3 سالگی هم اتفاق می افتد.
علائم شایع بیش فعالی در کودکان
کودکان با نقص توجه از مشکلات فراوانی ممکن است رنج ببرند. از جمله رایج ترین این مشکلات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- در توجه کردن یا حفظ تمرکز روی کارها مشکل دارند.
- اغلب وظایف و کار هایی که باید انجام دهند را فراموش می کنند. این افراد به کاردرمانی برای کودکان بیش فعال نیار خواهند داشت.
- به راحتی حواسشان پرت می شود و نمی توانند به صورت طولانی مدت روی یک کار بمانند.
- در آرام نشستن و یا نشستن های طولانی مدت سر کلاس مشکل دارند.
- مدام صحبت دیگران را قطع کرده و منتظر تمام شدن صحبت دیگران نمی شوند.
- بی اندازه خستگی ناپذیر هستند.
- حواس پرتی های پی در پی دارند.
- بی قراری مداوم، یکی از رایج ترین نشانه های کودک بیش فعال است.
علیرغم شایع بودن بیش فعالی در بین کودکان و بزرگسالان، پزشکان و محققان هنوز مطمئن نیستند که این بیماری چیست و چرا به وجود می آید. به صورت کلی اعتقاد بر این است که ریشه عصبی دارد و ژنتیک نیز ممکن است در این امر نقش داشته باشد و فرد را نیازمند مداخلات توانبخشی کند. برخی از تحقیقات نشان می دهند که کاهش دوپامین عاملی در بروز بیش فعالی است. همچنین برخی از منابع معتبر، تفاوت ساختاری در مغز را نشان می دهند. یافته ها نشان می دهند که افراد دارای بیش فعالی دارای حجم ماده خاکستری کمتری هستند.
کاردرمانی چگونه به کودکان بیش فعال کمک می‌کند؟
اولین کاری که درمانگر انجام می دهد ارزیابی کودک می باشد. کاردرمانگران معمولاً برای ارزیابی والدین، معلمان و کودک را در نظر می گیرند و رفتار آن ها را در مواجهه با بیش فعالی مورد بررسی قرار می دهند. کاردرمانی در طول ارزیابی، نحوه تأثیر این اختلال بر کودک را از نظر وظایف مدرسه، بهبود رفتار و تمرکز، زندگی اجتماعی و زندگی در خانه را بررسی می کند. کاردرمانگر همچنین ارزیابی هایی برای کشف نقاط قوت و ضعف کودک انجام می دهد. سپس متد هایی را برای حل مشکلات کودک طراحی می کند.
نقش کاردرمانی در بهبود رفتار و تمرکز
کودکان بیش فعال معمولاً به سه دسته تقسیم می شوند. در هر سه دسته نیاز به تشخیص سریع، ارزیابی های دقیق و کاردرمانی در مراکز معتبر توصیه می شود:
- کودکانی که بیش فعالی و حرکات تکانه ای دارند. این کودکان با عدم تمرکز مواجه هستند و اگرچه تعداد آن ها نسبت به انواع دیگر خیلی کمتر است اما نیاز بیشتری به کاردرمانی برای کودکان بیش فعال دارند.
- دسته دیگر کودکانی هستند که اختلال توجه دارند. این کودکان بسیار بی دقت هستند و عدم توجه و تمرکز دارند. البته شیطنت آن ها کمتر است اما مشکلاتی که با آن دسته و پنجه نرم می کنند معمولاً نادیده گرفته می شوند.
- دسته دیگر هم کودکانی هستند که اختلال توجه، حرکات تکانه ای و بیش فعالی را با هم دارند. این دسته بیشترین علائم و شیوع در میان کودکان را دارند.
فواید کاردرمانی برای کودکان بیش فعال
کاردرمانگر (OT) که یک رکن اساسی در فرآیند کاردرمانی برای کودکان بیش فعال است، به کودکان مبتلا به بیش فعالی و نقص توجه کمک می کند تا مهارت هایی مانند:
- هماهنگی های فیزیکی
- توانایی انجام بادقت و سریع کارهای روزمره
- نظم
- کنترل سطوح انرژی را بهبود بخشند.
لازم به ذکر است، کاردرمانگرها به کودکان و نوجوانانی که مبتلا به اختلال نقص توجه (ADD یا ADHD)، اختلال پردازش حسی یا سایر تاخیرهای رشدی کمک می کنند تا مهارت های آنان را بهبود بخشند. کاردرمانگر برای ایجاد یک برنامه شخصی که چالش های روحی و جسمی ویژه هر کودک را هدف قرار می دهد، از جامعه شناسی، آناتومی، روانشناسی و حتی آناتومی استفاده می کند. هدف از تمام این برنامه ها، بهبود عملکرد روزانه و کیفیت کلی زندگی این افراد است.
روش‌ها و تکنیک‌های کاردرمانی برای کودکان بیش فعال
در مراکز توانبخشی، کاردرمانی برای کودکان بیش فعال با تمرینات عملی توام است. این تمرینات به گونه ای طراحی می شوند که نقص های اجتماعی، جسمی، سازمانی و حتی آموزشی کودک را با تمرکز بر نیازها، مهارت ها و فعالیت های فردی برطرف کند. در ادامه به تکنیک ها و روش هایی اشاره می کنیم که بنابه نیاز، کاردرمانگر در برنامه تمرینی برای کودک استفاده می کند:
- بازی هایی مانند گرفتن یا ضربه زدن به توپ برای بهبود هماهنگی
- فعالیت هایی برای رفع خشم و پرخاشگری
- آموزش روش های جدید برای انجام کارهای روزمره مانند مسواک زدن، لباس پوشیدن یا تغذیه
- آموزش تکنیک هایی برای بهبود تمرکز
- تمرین دست خط
- آموزش مهارت های اجتماعی
- متد های مدیریت زمان
- آموزش روش هایی برای نظم در کلاس و خانه
- ایجاد عادات سازمانی
چه زمانی باید به کاردرمانی مراجعه کرد؟
کوکانی که به بیش فعالی مبتلا هستند، همان طور که قبلاً اشاره کردیم برای بهبود مهارت های حرکتی، رفتاری و اجتماعی خود معمولاً نیاز به کاردرمانی دارند. توصیه می شود در صورتی که علائمی با تاثیرات منفی قابل توجه بر زندگی روزمره یا ارتباط او با خانواده و مراقبین کودک مشاهده کردید به متخصص مراجعه نمایید. در ادامه هم به نشانه های نیاز به کاردرمانی برای کودک بیش فعال می پردازیم.
تشخیص علائم بیش فعالی و اهمیت مراجعه به متخصص
- ناتوانی در توجه و تمرکز: هنگامی که کودک در تکمیل فعالیت ها، انجام تمالیف مدرسه یا حتی شرکت در بازی ها با دیگران مشک داشته باشد.
- تاثیرات منفی در عملکرد تحصیلی: هنگامی که بیش فعالی موجب افت تحصیلی شده و تمرکز کودک را به شدت مختل می کند.
- مشکلات حرکتی: کودکانی که در هماهنگی های حرکتی مانند گرفتن مداد، نوشتن، بستن دکمه ها یا بستن بند کفش بسیار ضعیف هستند.
- مشکلاتی در مدیریت رفتار: چنانچه کودک به طور دائم رفتارهای پرخاشگرانه، عدم کنترل احساسات یا ناتوانی در پیروی از دستورات داشته باشد.
- چالش هایی در روابط اجتماعی: اگر کودک در ایجاد و حفظ دوستی ها یا تعاملات اجتماعی درست و مناسب مشکل داشته باشد.
کاردرمانی برای کودکان بیش فعال به تقویت مهارت های زندگی کمک می کند و از طرف دیگر به تنظیم احساسات و مدیریت رفتارهای کودک هم کمک می کند. مراجعه به متخصص بخصوص در سنین پایین، تاثیرات بسیار ماندگار و قابل توجهی بر رشد کودک دارد.
کاردرمانی در مقایسه با سایر روش‌های درمان بیش فعالی
فتار درمانی، گفتار درمانی و کاردرمانی برای کودکان بیش فعال هر سه به بهبود کیفیت زندگی این افراد در زندگی می پردازند. البته قابل ذکر است که هر یک از این حوزه ها تمرکز و روش های خاص خود را دارند. در ادامه به تفاوت ها و شباهت های این سه حوزه می پردازیم:
تفاوت‌ها و شباهت‌های کاردرمانی با رفتاردرمانی و گفتاردرمانی
شباهت ها:
- اهداف مشترک: همه این روش ها برای بهبود کیفیت زندگی، کاهش محدودیت ها و افزایش توانایی های فردی کودکان تلاش می کنند.
- کار با افرادی با نیازهای ویژه: تمام این حوزه ها به افرادی که اختلالات زبانی، ذهنی، روانی یا جسمی دارند کمک می کنند.
- کارتیمی: این رشته ها با یکدیگر و یا سایر اعضای تیم درمان مانند پزشکان، پرستاران و روانشناسان همکاری نزدیکی دارند.
- توجه به نیاز شخص بیمار: هر سه این حزوه ها، به نیازهای خاص فرد توجه کرده و برنامه درمانی را به صورت منحصر به فرد اجرایی می کنند.
تفاوت ها :
در کاردرمانی برای کودکان بیش فعال به تمرکز در بهبود توانایی های حرکتی، جسمی و حسی در عملکرد روزانه توجه می شود. افرادی با مشکلات جسمی مانند آسیب نخاعی و فلج مغزی، مشکلات حسی مانند اوتیسم و اختلالات حرکتی در کاردرمانی مورد درمان قرار می گیرند. با استفاده از تمرینات حرکتی، ابزارهای کمکی و تقویت مهارت های حرکتی-ادراکی این افراد برای انجام فعالیت های روزمره مانند غذاخوردن، نوشتن، بازی کردن یا لباس پوشیدن آموزش می بینند.
در گفتار درمانی، حوزه فعالیت به افرادی که در تکلم، درک زبان، تولید صدا یا بلع غذا یا افرادی با تاخیر در گفتار مانند کودکان دارای اختلالات تلفظی و بیماران سکته مغزی اختصاص دارد. گفتاردرمانی برای بهبود مهارت های زبانی، بلع و گفتاری بسیار موثر است. آموزش تکنیک های صحیح تلفظ، تقویت عضلات گفتاری و تمرینات زبانی، ابزارها و روش های مورد استفاده در گفتار درمانی است.
حوزه فعالیت و تمرکز رفتار درمانی بر درمان اختلالات رفتاری، افسردگی، رفتارهای خودآزاردهنده و اضطراب و اصلاح و مدیریت رفتارهای نامطلوب و افزایش رفتارهای مثبت است. افرادی با اختلالات رفتاری مانند اوتیسم، اختلالات اضطراب و ADHD با استفاده از تکنیک هایی مانند شرطی سازی یا تحلیل رفتار کاربردی توسط رفتاردرمانگر و روانشانس مورد ارزیابی و درمان قرار می گیرند.
مزایای کاردرمانی در درمان جامع ADHD
کاردرمانگران با تعداد زیادی از کودکان مبتلا به ADHD با برنامه های مختلف و در زمینه های متنوع کار می کنند. در کاردرمانی برای کودکان بیش فعال به صورت جامع به روش های مختلفی به این کودکان کمک می کنند، ازجمله:
- برنامه ها و جلسات کاردرمانی فردی (یک به یک)
- برنامه های گروهی برای دست خط
- برنامه های فشرده حسی برای کودکانی با مشکلات پردازش حسی
- برنامه های گروهی برای تقویت مهارت های خودتنظیمی و اجتماعی
مرکز کاردرمانی کودکان بیش فعال شرق تهران
اگر کودک شما مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) است، قطعاً جلسات کاردرمانی برای کودکان بیش فعال اقدامی بسیار ضروری و کمک کننده برای رشد کودکتان خواهد بود. در مرکز کاردرمانی کودکان بیش فعال در شرق تهران، درمانگران ما به صورت کاملاً تخصصی این کودکان را ویزیت می کنند. کاردرمانگر برای کودکان، والدین و معلمین هم استراتژی هایی را ارائه می دهد که در نهایت کیفیت زندگی روزمره را بهبود بخشیده و وی را توانمند می سازد.
نتیجه
در کاردرمانی برای کودکان بیش فعال از روش ها و تکنیک های متنوعی برای درمان علائم این اختلال استفاده می شود. به این معنا که کاردرمانگر از طیف وسیعی از راهبردهای مختلف برای رسیدن کودک به استقلال استفاده می کند. چک لیست ها، دستورالعمل های مشخص و اجرای صحیح نمودارهای بصری تنها قسمتی از این برنامه ها هستند. هدف مرکز کاردرمانی کودکان بیش فعال، ایجاد بستری مناسب برای این افراد است تا بتوانند وظایف خود را متناسب با سن خود انجام دهند.
[…] بیش فعالی […]