سندروم تورت مرتبط با سیستم عصبی است که بین دو تا بیست و یک سالگی شروع می شود و در طول زندگی فرد ادامه می یابد. این افراد معمولا دچار تیک های حرکتی یا گفتاری خواهند شد. این تیک ها مشکلات فراوانی برای این افراد به وجود خواهند آورد. رویکردها و فعالیت های کاردرمانی و گفتاردرمانی می تواند به کودکان مبتلا به این سندرم کمک کرده و از آنها حمایت کند. در ادامه بیشتر در این زمینه خواهیم خواند.
تعریف سندرم تورت
سندرم تورت که آن را با TS نیز نشان می دهند، یک اختلال عصبی–رشدی است که با بروز تیک های حرکتی و صوتی غیرارادی شناخته می شود. این تیکها معمولاً در کودکی شروع می شوند و شدت آن ها ممکن است در دوره های مختلف تغییر کند. افرادی که تیک دارند، قادر نیستند تا بدن و اندام های خود را از انجام این کارها باز دارند. پلک زدن مکرر، یکی از همین تیک ها است.
علائم سندرم تورت در کودکان و نوجوانان
برخی از مشکلات رایجی که در کودکان مبتلا به سندرم تورت وجود دارد و به طور قابل توجهی، روی ابعاد گوناگون زندگی آنان تاثیر می گذارد، از قرار زیر است:
- اختلال وسواس جبری (OCD)
- نقص توجه و/یا اختلال بیش فعالی (ADD / ADHD)
- مشکلاتی در توجه
- مشکلات خواب
- افسردگی
- عزت نفس پایین
- مشکلات یادگیری ، مانند نارساخوانی ، مشکلات محاسبه ای یا ادراکی ، مشکلات مرتبط با دست خط
- دچار شدن به انزوای اجتماعی
- عملکرد تحصیلی ضعیف
- اضطراب
- پرخاشگری
- اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD)
علت بروز سندرم تورت چیست؟
علل بروز سندروم تورت شامل موارد زیر می شوند:
عوامل ژنتیکی:
مهم ترین عامل در بروز تورت، زمینه ارثی است. معمولاً در خانواده کودک مبتلا به سندرم، سابقه تیک یا اختلالات مشابه دیده می شود.
اختلال در عملکرد انتقال دهنده های عصبی:
عدم تعادل انتقال دهنده های عصبی و به ویژه دوپامین و سروتونین، که در تنظیم حرکات و رفتار نقش دارند، باعث بروز تیک ها می شوند.
تأثیر عوامل محیطی:
استرس شدید، عفونت های خاص، یا شرایط دوران بارداری و تولد ممکن است احتمال بروز یا شدت بیماری را افزایش دهند.
انواع تیکها در سندرم تورت
در سندروم تورت، تیک ها شکل های مختلفی دارند و می توانند از حرکات ساده تا الگوهای پیچیده صوتی یا حرکتی را دربر بگیرند. در این بخش برای هر گروه، توضیحات جداگانه و دقیق تری خواهیم آورد.
تیکهای حرکتی
حرکات ناگهانی و تکرارشونده مانند پلک زدن سریع، بالا انداختن شانه، تکان دادن سر، یا حرکات غیرارادی دست و پا.
تیکهای صوتی
ایجاد صداهای ناگهانی مثل صاف کردن گلو، خرخر، سرفه کردن، تکرار کلمات یا صداهای کوتاه.
تیکهای پیچیده و ساده
تیک ها ممکن است در زمان استرس، هیجان یا خستگی شدیدتر شوند و در دوره های آرامش کاهش یابند. همچنین تیکهای ساده شامل حرکات یا صداهای کوتاه و سریع اند، این درحالی است که تیک های پیچیده الگوهای ترکیبی و هدفمندتری دارند.
تشخیص سندرم تورت چگونه انجام میشود؟
تشخیص سندروم تورت بر اساس تاریخچه پزشکی کودک و مشاهده الگوهای تیک حرکتی و صوتی انجام می شود. این تشخیص به دقت بالایی نیازمند است، به دلیل این که اختلالات رفتاری و عصبی دیگری هم می توانند علائمی مشابه ایجاد کنند. در ادامه به نقش متخصصین مختلف در این تشخیص خواهیم پرداخت.
تشخیص سندرم تورت بر اساس مشاهده الگوهای تیک حرکتی و صوتی و بررسی تاریخچه پزشکی کودک انجام میشود. این تشخیص نیازمند دقت بالا است، زیرا برخی اختلالات رفتاری و عصبی دیگر میتوانند علائم مشابه ایجاد کنند. در ادامه، نقش متخصصان مختلف در تشخیص را توضیح میدهیم.
نقش متخصص نورولوژی و روانپزشکی کودک
بررسی عملکرد عصبی، شدت و نوع تیک ها و همچنین سابقه خانوادگی توسط متخصص نورولوژی صورت می گیرد. وی با بررسی های دقیق، اختلالات مشابه را رد کرده و تشخیص دقیق تورت را تایید می کند. از طرف دیگر، در موارد لازم آزمایش های تکمیلی برای بررسی اختلالات همراه را هم درخواست می کند.
از سوی دیگر، روانپزشک کودک به ارزیابی جنبه های رفتاری و روانی کودک می پردازد و مشکلات همراه مانند اضطراب، وسواس یا ADHD را شناسایی می کند. این اطلاعات برای طراحی برنامه درمانی و موثر در کلینیک توانبخشی همراه در شرق تهران بسیار حیاتی است.
آیا سندرم تورت درمان قطعی دارد؟
با توجه به این که سندروم تورت یک اختلال مزمن است تاکنون هیچ درمان قطعی برای حذف کامل تیک ها یافت نشده است. اما روش های درمانی و توانبخشی موجود می توانند شدت تیک ها را کاهش داده و کیفیت زندگی کودک را بهبود بخشند. همچنین با این روش ها می توان توانایی او در ارتباط و عملکرد روزمره را افزایش داد.
اهداف توانبخشی در تورت
توانبخشی سندرم تورت برای کودکان مبتلا با تمرکز بر مهارت های عملی و روانی تدوین و اجراءمی شود و شامل اهداف زیر است:
- کاهش شدت و فرکانس تیک ها با استفاده از تمرینات رفتاری و روشهای کنترل خودآگاهی.
- بهبود مهارت های ارتباطی و اجتماعی با آموزش استراتژی های جایگزین و تقویت اعتماد به نفس.
- مدیریت مشکلات همراه مانند اضطراب، وسواس یا نقص توجه که قادر هستند تیکها را تشدید کنند.
- افزایش استقلال و عملکرد روزمره که شامل کمک به کودک برای انجام فعالیت های مدرسه و زندگی روزمره با کمترین محدودیت می شود.
درمان تورت با رفتاردرمانی (CBIT و CBT)
یکی از روش هایی که در توانبخشی سندرم تورت به کار گرفته می شود، رفتاردرمانی (CBIT و CBT) است که نقش مهمی در کاهش شدت و فرکانس تیک ها در کودکان و نوجوانان مبتلا به این سندرم دارد. این درمان می توانند به کودکان کمک کنند که نسبت به تیک های خود آگاهی بیشتری پیدا کنند و در کنار آن راهکارهای عملی برای مدیریت را هم بیاموزند. تکنیک های اصلی به تفکیک در ادامه شرح داده شده اند.
آموزش معکوسسازی عادت (HRT)
روش معکوس سازی عادت یا (HRT)، شامل شناسایی تیک ها و آموزش رفتارهای جایگزین می شود، به طوری که با تیک های ناخواسته تداخل داشته باشند. هدف از این روش این است که کودک بتواند تیک را با حرکت یا پاسخ کنترل شده جایگزین کند و به تدریج فرکانس تیک هم کاهش یابد.
تقویت مهارتهای کنترل تکانه
در تمرین هایی که برای افزایش توانایی کودک در مقاومت در برابر تیک ها ارائه می شود، کودک قادر می شود آرام آرام مهارت مدیریت بهتر رفتارهای ناخواسته را یاد بگیرد و استقلال عملکردی کودک افزایش می یابد.
کاهش اضطراب و استرسهای محرک تیک
رفتاردرمانی مجموعه ای از آموزش ها را در برمی گیرد که شامل تکنیک های آرام سازی، تنفس کنترل شده، مدیریت موقعیت های استرس زا و کاهش محرک های محیطی است. کاهش اضطراب موجا می شود شدت و دفعات تیک ها کمتر شده و کودک در محیط های اجتماعی عملکرد بهتری از خود نشان می دهد.
نقش گفتاردرمانی در درمان تورت
گفتاردرمانی یکی از روش های توانبخشی سندرم تورت است که در مدیریت تیک های صوتی و گفتاری مرتبط با این سندروم به کار گرفته می شود. این درمان ها به کودک این امکان را می دهند که کنترل بیشتری بر صداهای غیرارادی داشته باشند و بتوانند گفتاری روان تر و هماهنک تر ارائه دهند.
درمان تیکهای صوتی
شدت و فراوانی تیک های صوتی مانند سرفه های مکرر، صاف کردن گلو یا صداهای کوتاه با تکنیک های آگاهی صوتی، کنترل خروج هوا و تنظیم جریان گفتار که توسط گفتاردرمانگر به کودک آموزش داده می شود به صورت قابل توجهی کاهش می یابند.
بهبود فریادهای ناگهانی و صداهای غیرارادی
در جلسات گفتاردرمانی شرق تهران برای تیک های صوتی شدیدتر مثل فریادهای ناگهانی، درمانگر از تمرینات تنظیم شدت صدا، کاهش تنش حنجره و تکنیک های آرام سازی استفاده می کند تا کودک بتواند قبل از بروز تیک، نشانه ها را تشخیص داده و شدت صدا را مدیریت کند.
تقویت مهارتهای گفتاری و تنفسی برای کنترل تیک
در جلسات گفتاردرمانی، تمرینات ترکیبی گفتار–تنفس مانند تنفس دیافراگمی، هماهنگی گفتار با تنفس، کنترل بازدم و تمرین صداسازی به کودک مهارت لازم برای کنترل بهتر حرکات صوتی و تولید گفتار پایدارتر را میدهد.
کاردرمانی در سندرم تورت
یکی دیگر از روش های توانبخشی سندرم تورت، کاردرمانی کودکان و بزرگسالان TS در کلینیک همراه (سندروم تورت) است که با هدف کاهش تیک های حرکتی، افزایش هماهنگی عضلانی و کمک به کودک برای انجام بهتر فعالیت های روزمره برنامه ریزی می شود. در این بخش، هریک از این درمان را جدگانه توضیح می دهیم.
کاردرمانی در سندرم تورت با هدف کاهش تیکهای حرکتی، افزایش هماهنگی عضلانی و کمک به کودک برای انجام بهتر فعالیتهای روزمره انجام میشود. در این بخش ابتدا نگاه کلی ارائه میکنیم و سپس هر زیرعنوان را بهطور جداگانه توضیح میدهیم.
درمان تیکهای حرکتی
کاردرمانگر با آموزش تکنیک های آگاهی از پیش نشانه های تیک و ارائه حرکات جایگزین با رفتارهای مهاری به کودک کمک می کند شدت و تعداد تیک های حرکتی کاهش یابد. این تمرینات برای کنترل بدن و حرکات هدفمند برای مدیریت بهتر تیک ها استفاده می شوند.
بهبود هماهنگی، کنترل عضلات و مهارتهای حرکتی
فعالیت های حرکتی هدفمند، تقویت عضلات مرکزی بدن و تمرینات تعادلی به افزایش کنترل حرکتی کمک می کنند. این مهارت ها باعث می شوند کودک بتواند فعالیت های مدرسه، بازی و حتی کارهای روزانه را تمرکز بیشتر و انرژی کمتر انجام دهد.
تمرینات کاهش تنش و آرامسازی
در کاردرمانی سندروم تورت از تکنیک هایی برای کاهش تنش و استرس استفاده می شود که شامل، تنفس آرام، ریلکسیشن عضلات، کشش بدنی و تمرینات حسی هستند. کاهش تنش به طور مستقیم موجب کم شدن شدت تیک ها و افزایش آرامش عمومی کودک می شود.
بازیدرمانی برای کودکان مبتلا به تورت
یکی از موثرترین روش های غیرمستقیم در توانبخشی سندرم تورت در کودکان، بازی درمانی است. از طریق بازی در مرکز بازی درمانی، کودک می تواند بدون فشار مستقیم باد بگیرد تا احساساتش را مدیریت کند، اضطرابش را کاهش دهد و توانایی تمرکز خود را تقویت کند. در ادامه هر بخش را به صورت کامل توضیح داده ایم.
کاهش اضطراب
بازی های ساختاریافته و فعالیت های خلاقانه به کودک کمک میکنند تنش درونی و استرس های روزانه را تخلیه کند. همان طور که می دانید، اضطراب یکی از عوامل تشدید تیک هاست، بنابراین کاهش آن به بهبود علائم کمک مستقیم می کند.
تقویت تمرکز و مهارتهای تنظیم هیجان
بازی هایی مانند پازل، لگو، بازی های حرکتی کنترل شده یا فعالیت های نوبتی می توانند توان توجه و تمرکز را تقویت کنند. همچنین بازی هایی که نیاز به رعایت قواعد احساسی دارند، به کودک یاد می دهند تا بتواند هیجاناتش را بهتر مدیریت کرده و واکنش های ناگهانی خود را کنترل کند.
آیا دارو برای تورت لازم است؟
معمولاً درمان دارویی برای سندروم تورت همیشه ضروری نیست و بسیاری از کودکان با رفتاردرمانی و توانبخشی قادرند علائم خود را مدیریت کنند. فراموش نکنید، تصمیم گیری درباره مصرف دارو باید توسط متخصص نورولوژی یا روانپزشک کودک و بر اساس شرایط فردی انجام شود.
چه زمانی به دارو درمانی نیاز داریم؟
معمولاً دارو زمانی توصیه می شود که تیک ها خیلی شدید، دردناک یا حتی مزاحم فعالیت های روزانه باشند. اگر تیک ها باعث اختلال در تحصیل، خواب شده یا همراه با درد شدید و گرفتگی عضلات باشند، متخصص می توانددارو تجویز کند.
همچنین در مواردی که کودک هم زمان دچار اضطراب شدید، وسواس (OCD) یا ADHD باشد و تکنیک هایی مانند CBIT، HRT یا کاردرمانی و گفتاردرمانی به تنهایی نتوانند علائم را کنترل کنند، ممکن است دارودرمانی با نظر و تحت نظارت پزشک متخصص آغاز شود.
درمان سندرم تورت در شرق تهران
در شرق تهران، درمان سندروم تورت (اختلال تیک) از طریق مرکز توانبخشی تخصصی همراه انجام می شود. در ادامه برخی از خدمات کلیدی که در این منطقه (شرق تهران) قابل ارائه اند را معرفی می کنیم:
خدمات گفتاردرمانی
در کلینیک توانبخشی همراه در خیابان دماوند تهران، گفتاردرمانی تورت بر کنترل تیک های صوتی، تنظیم جریان تنفس و بهبود وضوح صدا متمرکز است.
خدمات کاردرمانی
رویکردها و فعالیتهای کاردرمانی در سندرم تورت که می تواند از کودک مبتلا به این سندرم کمک کرده و از آنها حمایت کند ، شامل موارد زیر است:
- گسترش توانایی ها: رشد و تقویت کردن طیف وسیعی از حوزه های مهارتی
- داستانهای اجتماعی: ارائه ایده ها و آموزش در مورد رشد و تقویت داستان های اجتماعی
- زمینه چینی پیش از رفتن به مدرسه: داشتن حمایت حرفه ای از رفتن کودک به مدرسه و برقراری ارتباط با معلمان در صورت لزوم.
- استفاده از نشانه های بصری برای حمایت از فعالیت های روزمره و معرفی فعالیت های جدید یا تغییر در وظایف کودک.
- مهارت های حرکتی درشت و ظریف: تعیین سطح سنی فعلی توانایی های حرکتی درشت و ظریف در کودک توسط کاردرمانی در سندروم تورت.
- در نظر گرفتن اهداف: تعیین اهداف کاربردی و دست یافتنی با همکاری کودک، والدین و معلمان به گونه ای که تمرکز درمانی برای همه افراد درگیر، مفید باشد.
- آموزش والدین ، سرپرستان ، معلمان: آموزش همه افرادی که در مراقبت از کودک سندروم تورت سهم دارند.
- آموزش مهارت مستقیم از طریق رویکرد مبتنی بر وظیفه.
- مشارکت وظیفه محور: ارائه روش های جایگزین برای تشویق کودک به مشارکت در انجام وظایف.
- استراتژی های مدیریتی: ارائه راهکارها/ایده های مدیریتی برای کمک به کودک در محیط های خانه، مدرسه و جامعه
- رشد مهارت های اساسی لازم برای حمایت از مهارت های حرکتی درشت و ظریف: مانند ارائه فعالیت هایی برای حمایت از تعادل و هماهنگی، قدرت و استقامت، آگاهی از بدن، توجه و هوشیاری و برنامه ریزی حرکتی.
خدمات رفتاردرمانی
رفتاردرمانی در تورت ممکن است شامل آموزش معکوس سازی عادت، کنترل تکانه و تکنیک های مدیریت استرس و هیجان باشد. کلینیک «گفتار درمانی و کار درمانی همراه » در شرق تهران، علاوه بر گفتاردرمانی و کاردرمانی، خدمات رفتاردرمانی دارد.
بازیدرمانی تخصصی برای کودکان مبتلا به تیک
در کلینیک هایی مانند همراه در شرق تهران که تیم چندرشتهای دارند (کاردرمانی، گفتاردرمانی، روانشناسی)، امکان ترکیب بازیدرمانی با سایر مداخلات وجود دارد. بازیدرمانی میتواند در سندروم تورت برای کاهش اضطراب، بهبود تنظیم هیجانی و تمرکز هم استفاده شود.
کلینیک همراه؛ مرکز تخصصی درمان تیک و سندرم تورت در شرق تهران
کلینیک همراه (Hamrah Rehab) یکی از مراکز توانبخشی برجسته در شرق تهران است که بیش از ۱۵ سال سابقه فعالیت دارد. این کلینیک در حوزه گفتاردرمانی، کاردرمانی، بازیدرمانی و رفتاردرمانی فعالیت می کند.این مرکز از تیم چند تخصصی با ترجبه در حوزه توانبخشی کودکان و بزرگسالان به ویژه اختلالات عصبی و رفتاری برخوردار است.
همچنین داشتن تجهیزات مدرن، فضای مناسب برای جلسات درمانی و فضای بازی برای کودکان از دیگر مزایای این کلینیک به شمار می آیند. امکان نوبت گیری آسان از طریق تلفن ثابت و همراه یا وب سایت ( تماس با ما ) برای عزیزان در منطقه شرق تهران و سراسر کشور فراهم است.
