مشکل بلع در کودکان: دلایل و نشانه‌هایی که باید جدی بگیرید

مشکل بلع در کودکان در زمانی رخ می دهد که یک یا چند بخش از مراحل بلع اشتباه پیش بروند. درواقع، بلع در 4 مرحله صورت می گیرد. ممکن است دیسفاژی (اختلال بلع) در دراز مدت یا به صورت ناگهانی بروز می کند. در صورتی که مشکلات بلع به صورت ناگهانی اتفاق افتاده باشد، ممکن است این احتمال وجود داشته باشد که در مری کودک چیزی گیر کرده باشد. حتی ممکن است به ساختار بلع یا سیستم اعصاب مرکزی آسیب وارد شده باشد. اختلال بلع می تواند منجر به بروز عفونت و تب شود که نشان دهنده وارد شدن غذا، آب یا بزاق دهان به ریه است.

اما دلایل و نشانه های مشکلات بلع چیست و در صورت بروز چنین عارضه ای چه باید بکنیم؟ در این مطلب به این پرسش ها پاسخ می دهیم و روش های درمانی را هم بررسی می کنیم. پس لطفاً تا پایان مطلب ما را همراهی کنید.

مشکل بلع چیست؟

اختلالات بلع یا مشکل در بلع کودکان معمولاً نشانه ای از مشکل در گلو یا مری است. همچنین اختلالات بلع می ‌تواند در هر کسی اتفاق بیافتد اما بیشتر در افراد مبتلا به مشکلات مغزی یا سیستم عصبی دیده می‌ شود. در درمان اختلال بلع به این نکته توجه می شود که مشکلات متعددی وجود دارند که مانع عملکرد درست گلو یا مری می شوند. برخی از آنها خفیف و برخی شدید و جدی هستند. اگر فردی در بلع یک یا دوبار مشکل دارد احتمالاً مشکل پزشکی خاصی وجود ندارد. ولی اگر اختلال بلع به طور منظم پیش بیاید، ممکن است فرد مشکلات شدیدی داشته باشد و نیاز به مداخلات و توانبخشی داشته باشد.

تعریف اختلالات بلع در کودکان

مشکل بلع در کودکان یا اختلال بلع در نوزادان و کودکان، بیماری است که در اثر آن کودک در خوردن مایعات و غذاها مشکل دارد. مثلاً گلوی او در حین غذا خوردن یا بی دلیل دچار درد و احساس سوزش می شود. دقیق تر اگر بخواهیم توضیح دهیم، غذا به راحتی از گلوی کودک و مری نمی تواند عبور کند و وارد معده شود. این بیماری در میان کودکان رایج است و به وسیله عوامل مختلفی بروز می کند اما شایع ترین دلیل آن، عفونت در ناحیه گلو است.

انواع دیسفاژی (مشکل بلع)

دیسفاژی به دو نوع اصلی تقسیم می شود:

دیسفاژی دهانی حلقی در مشکل بلع در کودکان

این مشکل معمولاً به دلیل اختلال در هماهنگی عضلات حلق و زبان روی می دهد و افراد در بلعیدن غذا یا مایعات از دهان به گلو و مری مشکل دارند. این عارضه در بیمارانی که مبتلا به پارکینسون، سکته مغزی یا ام اس هستند بسیار شایع است. این افراد ممکن است احساس گیر کردن غذا در گلو، سرفه یا حتی خفگی در هنگام بلع را تجربه کنند.

دیسفاژی مری در مشکل بلع در کودکان

این نوع از دیسفاژی در انتقال غذا به مری رخ می دهد. علت آن هم می تواند انسداد مانند تنگی مری، زخم یا تومور در این ناحیه یا اختلالات حرکتی مری باشد. علائم آن هم شامل گیر کردن غذا در قفسه سینه یا حتی بازگشت غذا و اسید معده است. هر دو نوع این بیماری باید توسط متخصص بررسی شوند. تشخیص آن هم با ابزارهایی مانند آندوسکوپی یا بررسی صورت می گیرد. ممکن است درمان این بیماران، شامل توانبخشی بلع، مداخله های پزشکی و اغییر رژیم غذایی باشد.

علل شایع مشکل بلع در کودکان

مشکل بلع در کودکان می تواند علل متعددی داشته باشد که در اینجا به مهم ترین آن ها اشاره می کنیم:

مشکلات عصبی و مغزی

• اختلالات و مشکلات عصبی مانند:
• دیستروفی عضلانی
• ام اس
• پارکینسون
• میاستنی گراویس
• اسکلروز جانبی ALS (بیماری پیشرونده تخریب عصبی)
• اکالژیا که عضله پایین مری به اندازه کافی آرام نیست
• سکته مغزی. حتی اسپاسم های ناگهانی در عضلات مری هم می توانند موجب ایجاد مشکل در بلع کودک شوند.

فلج مغزی و سایر اختلالات عصبی

کودکان مبتلا به فلج مغزی به دلیل ضعف دهان و گلو مشکلاتی در بلع دارند.

مشکلات ساختاری در گلو و مری

مشکلات ساختاری که می توانند از علل اصلی مشکل بلع در کودکان باشند می توانیم به تنگی مری یا انسداد آن در اثر وجود جسم خارجی را نام ببریم که می تواند مانع عبور غذا شود. همچنین نقص مادرزادی شکاف کام یا لب هم می تواند فرآیند بلعیدن را دشوار کند.

تأثیر بیماری‌ها و عفونت‌ها

عفونت های گلو یا ریفلاکس معده هم از دیگر علل مشکل بلع در کودکان هستند که می توانند ایجاد درد هم بکنند. توجه داشته باشید که عوامل دیگری مانند آلرژی های غذایی هم می توانند موجب التهاب مری و مشکل در بلع شوند. فراموش نکنید تشخیص و درمان زودهنگام که توسط متخصص اطفال، گفتاردرمانگر یا متخصص گوارش صورت می گیرد بخش مهمی از پروسه درمانی این افراد است.

علائم مشکل بلع در کودکان

مشکل بلع در کودکان (اختلال بلع) می تواند ظاهر شود و از بین برود؛ خفیف باشد یا شدید باشد و یا به مرور زمان بدتر شود. در مرکز کاردرمانی خیابان دماوند تهران به همه موارد ممکن توجه می شود. اختلالات بلع در کودکان کمی متفاوت هستند و می توانند علائم زیر را شامل شوند:

سرفه یا خفگی هنگام غذا خوردن

• سرفه یا خفگی هنگام بلع آب یا غذا یا درست بعد از آن
• آبریزش از دهان
• بلع غذا یا آب و احساس خفگی

طولانی شدن زمان غذا خوردن

• بلع غذا به آهستگی و با سرعت کم
• احساس وجود توده در گلو یا حس چسبناکی غذا در گلو و مری

کاهش وزن یا عدم رشد مناسب

• کاهش وزن و عدم رشد مناسب کودک هم می تواند از نشانه های مشکل بلع در کودکان باشد. برای این که از سلامتی کودک خود اطمینان داشته باشید، بهتر است برای تشخیص های تکمیلی به پزشک مراجعه کنید. تا احتمال مشکل بلع در کودک را بررسی شود.

برگشت غذا از بینی یا دهان

• خروج غذا یا مایعات از بینی در حین بلع، بعد از بلع غذا و مایعات
• سعی و تلاش برای بلع
• مشکل در مکیدن
• استفراغ غذای بلعیده شده
• بد خلقی یا عدم هشیاری هنگام بلع غذا
• عفونت های مکرر تنفسی

تشخیص مشکل بلع در کودکان

متخصص اطفال درباره سوابق کودک شما سوالاتی می پرسد و بلع کودک را آزمایش می کند. همچنین او در مورد نحوه بلع غذا و نکات تغذیه ای کودک و مشاهده هرگونه مشکلی در هنگام غذا خوردن سوالاتی می پرسد.

اگر پزشک احتمال عفونت ریه بدهد، کودک را به متخصص عفونی یا متخصص ریه ارجاع می دهد. درنهایت هم آزمایشاتی برای پیدا کردن مشکل بلع در کودک انجام می شود که طبق نظریه پزشک ممکن است، شامل موارد زیر است:

بررسی پزشکی و ارزیابی تخصصی

1.بلع باریوم و رادیوگرافی از دستگاه گوارش فوقانی

به کودک کمی باریوم داده می شود که پودری سفید رنگ است و رادیولوژیست آن را با آب مخلوط می کند. این مایع در پرتوهای ایکس بهتر خود را نشان می دهد. با استفاده از مجموعه ای از پرتوهای ایکس هنگام بلع مایع، مشکل در کودک تشخیص داده می شود.

2.آندوسکوپی

در این آزمایش، لوله ای انعطاف پذیر و کوچک که مجهز به لنز دوربین است را برای بررسی وارد دستگاه گوارش کرده و ممکن است پزشک در طول آزمایش از بافت گلو، مری و معده هم نمونه ای بردارد.

3.مانومتری معده

این لوله کوچک را به همراه فشارسنج از طریق دهان وارد مری کرده و فشار موجود در مری کودک را بررسی می کنند. این کار حرکت مناسب غذا در مری کودک را نشان می دهد. برای انجام این آزمایش به کودک از داروی آرامبخش برای کودک استفاده می کنند.

4.لارنگوسکوپی

برای بررسی تنگ شدگی گلو یا وجود مشکلات دیگر، یک لوله در گلوی کودک قرار می دهند. برای این آزمایش، کودک تحت بیهوشی قرار می گیرد.

نقش متخصص گفتاردرمانی و کاردرمانی در تشخیص

متخصص کاردرمانی و گفتار درمانی در کنار یکدیگر، نقش مهمی در ارزیابی و تشخیص مشکلات بلع یا دیسفاژی دارند. گفتار درمانگر به بررسی هماهنگی عضلات دهان، زبان و گلو می پردازد و عملکرد بلع را ارزیابی می کند. او از تست های مختلفی استفاده می کند و ناهنجاری ها را شناسایی می کند. از طرف دیگر، کاردرمانگر عوامل حرکتی، حسی و جسمی را که ممکن است در روند بلع اختلال ایجاد کرده باشند را بررسی می کند. این دو با مشاوره های تخصصی برنامه توانبخشی را تنظیم و پیشنهاد می کنند. همکاری تیم پزشکی برای درمان مشکل بلع در کودکان ضرورت دارد.

روش‌های درمان مشکل بلع در کودکان

گفتاردرمانی شرق تهران در درمان اختلال بلع ممکن است با توجه به وضعیت فرد و شدت اختلال وی از روش‌های مختلفی استفاده کند که تعدادی از روش های آنها عبارتند از:

گفتاردرمانی و تمرینات بلع

 تمرینات توانبخشی از مداخلات گفتاردرمانی اختلال بلع

گفتاردرمان، تمریناتی را طراحی می‌کند که انجام آن به عضلات کمک می کند تا با هم هماهنگ کار کنند و به بهبود قدرت بلع در فرد کمک می شود.

علاوه بر تمرینات و توانبخشی هایی که در طول جلسات درمانی برای درمان اختلال بلع انجام می‌شود، ممکن است گفتار درمانگر تمریناتی را به  فرد یاد بدهد تا آنها را در خانه نیز انجام دهد و سرعت بهبود فرد افزایش یابد برخی از این تمرینات عبارتند از:

• تمرینات لرزشی: هدف آن بهبود قدرت در عضلات و توانایی بلع در فرد است. نحوه اجرای آن این گونه است که فرد باید روی یک سطح صاف دراز بکشد، سرش را مقداری بلند کند به طوری که چشمان فرد در مقابل انگشتان شست پا باشد و این وضعیت برای چند ثانیه حفظ شود.
• بلع همراه با تقلا: هدف آن بهبود ارتباط و هماهنگی بین عضلات مختلفی است که در بلع درگیر می شوند و فرد باید حین قورت دادن چیزی خشک همه عضلات مربوطه را به سختی فشار دهد.

نقش گفتاردرمانی در بهبود مشکل بلع

استراتژی های جبرانی در درمان مشکل بلع در کودکان

گفتاردرمان به فرد یاد می دهد که چگونه پوزیشن و وضعیت بدن را تنظیم کند تا قدرت بلع بهتر شود همچنین گفتار درمانگر به فرد یاد می‌دهد که چگونه غذا را در دهان قرار دهد تا به بهبود بلع کمک شود.

قورت دادن فوق زبانی

هدف آن بهبود توانایی بلع است به نحوی که فرد باید نفس عمیق بکشد و آن را نگه دارد تا یک تکه خیلی کوچک غذا را در دهان بگذارد، قورت دهد، سرفه کند تا هر چیزی که از بزاق یا غذا باقیمانده تمیز شود.

مانور فوق زبانی ویژه

مانند تمرین قبلی است اما کمی شدیدتر و قوی تر اجراء می‌شود و اثر آن نیز قوی‌تر است.

 رژیم غذایی در درمان اختلال بلع

گفتاردرمانگر در مرکز شرق تهران ممکن است به فرد بگوید که نوع غذا را تغییر دهد و از غذاهای مطمئن و نوشیدنی هایی استفاده کند که تغذیه از آنها برای فرد راحت‌تر است. در موارد خیلی شدید ممکن است فرد برای تغذیه به لوله نیاز داشته باشد چون قادر نیست که غذا یا نوشیدنی به مقدار کافی دریافت کند. ممکن است متخصص گفتار درمانی از تحریکات کوچک استفاده کند که عضلات دخیل در بلع را تحریک کند. این روش ترکیبی از توانبخشی در مشکل بلع در کودکان و بزرگسالان است.

چه زمانی باید به پزشک یا متخصص مراجعه کرد؟

اگر این نشانه ها را مشاهده کردید، حتماً برای معاینات و اقدام بعدی فوری اقدام نمایید:

نشانه‌هایی که نیاز به مشاوره فوری دارند

• سرفه یا خفگی های مکرر در هنگام غذا خوردن یا نوشیدن
• احساس گیر کردن غذا در قفسه سینه یا گلو
• درد در هنگام بلع
• عفونت های مکرر ریه یا علائم ورود غذا به مجاری تنفسی (آسپیراسیون)
• کاهش وزن غیرمنتظره یا سوء تغذیه
• بازگشت غذا یا مایعات از دهان یا بینی
• آبریزش دهان یا ناتوانی در کنترل کردن بزاق
• تغییرات صدا مانند صدای خشن بعد از بلع یا صدای خیس

این علائم می توانند نشان از مشکلات جدی مانند ریفلاکس شدیدی، اختلالات عصبی یا انسداد باشند که نیاز به ارزیابی های دقیق و سریع توسط پزشک یا متخصص گفتاردرمانی دارند.

مرکز درمان مشکلات بلع در کودکان

در مرکز گفتار درمانی مربوط به مشکلات بلع در کودکان، به افراد کمک می‌کنند تا ضعف عضلانی مربوط به بلع را جبران کنند و این عضلات را قوی سازند. گفتاردرمانی شرق تهران جهت مداخلات گفتاردرمانی مربوط به مشکل بلع در کودکان (اختلال بلع) از تمرینات متنوعی برای بهبود قدرت تحرک و کنترل عضلات استفاده می کند. گفتاردرمانی شرق تهران همچنین به فرد کمک می کند تا رژیم غذایی مناسبی داشته باشد. در گفتاردرمانی به بیمار کمک می شود تا از استراتژی های جبرانی برای بهبود قدرت بلع استفاده کند. برای دریافت نوبت یا مشاوره های تخصصی از طریق شماره های درج شده در وب سایت اقدام نمایید.

سخن آخر

در این مطلب به مشکل بلع در کودکان که بیماری شایعی هم هست اشاره کردیم و دلایل بروز و روش های درمانی آن را هم ذکر کردیم. اگر کودک شما به این بیماری مبتلا شده است، نگران نباشید و در سریع ترین زمان ممکن، پزشک متخصص و گفتار درمان ملاقات کنید. برای بهبود کیفیت زندگی کودکان خود، اقدام های عملی را فراموش نکنید.