علائم فلج مغزی در کودکان (CP) ناشی از رشد ناقص، ضربه به سر یا آسیب به یاخته های مغزی بوده که حالت بدنی، توانایی کنترل عضلات، هماهنگی، تعادل و حتی برقراری ارتباط را در آن ها مختل می کند. مراقبت از کودکان فلج مغزی حساسیت های خاصی دارد. والدین می بایست نکات بسیاری را در طی مراقبت از این کودکان در نظر داشته باشند.
بیماری سی پی می‌تواند از خفیف تا شدید متفاوت باشد. حتی این بیماری می‌تواند قسمت های مختلف بدن را درگیر کند و شرایط متفاوت شناختی و ذهنی را در کودکان بسته به نوع و شدت بیماری ایجاد کند. کودکان فلج مغزی هم همانند سایر کودکان احساسات، عواطف و آرزوهای طبیعی دارند که نباید به دلیل محدودیت های حرکتی آنها از دست برود. در این مطلب در خصوص فلج مغزی در کودکان و اهمیت توجه به نشانه های این بیماری را بررسی می کنیم.
فلج مغزی چیست؟
مجموعه ای از اختلالات مزمن حرکتی که بر روی توانایی حرکت، حفظ تعادل و وضعیت بدن تاثیر می گذارد را فلج مغزی می گویند. CP یکی از شایع ترین ناتوانی ها و معلولیت های دوران کودکی به شمار می آید. در این بیماری به نواحی از مغز که مسئول کنترل و عملکرد عضلات بدن هستند، آسیب های جدی وارد می شود. در ادامه به انواع و علت بروز فلج مغزی می پردازیم.
تعریف و انواع فلج مغزی
بیماری CP یا فلج مغزی (cerebral palsy) نوعی اختلال حرکتی مزمن است که ناشی از آسیب به بخش های مغز و سیستم مرکزی در دوران قبل از تولید یا اوایل زندگی است. این بیماری بر روی قدرت حرکتی، انعطاف پذیری عضلات، تعادل و کنترل اجرای حرکات فرد تاثیر می گذارد.
لازم به ذکر است، این بیماری تا آخر عمر با فرد باقی می ماند و حالتی پیش رونده ندارد. به این معنا که با رشد کودک، سطح آسیب بیشتر نمی شود و تاثیر خود را در رشد حرکتی و شناختی کودک خواهد گذاشت. به عبارت دیگر، همچنان که کودک رشد می کند، این ناتوانی ها هم در او رشد می کنند و از بین نمی روند. این موضوع چالشی است که کودک و خانواده با آن روبرو هستند.
این اختلال انواع مختلفی دارد. اما 5 نوع اصلی آن عبارتند از:
- فلج مغزی اسپاستیک (spastic)
- آتاکسیک (ataxic)
- آتتوئید (athetoid )
- هیپوتونیک (hypotonic)
- فلج مغزی مختلط یا ترکیبی (mixed). در ادامه به علت ها و علائم فلج مغزی در کودکان بیشتر می پردازیم.
علت‌های بروز فلج مغزی در کودکان
علت بیماری CP می توانند عوامل مختلفی مانند ژنتیک، عفونت های مادر در دوران بارداری، مشکلات خون رسانی به مغز در دوران تولد، ضربه و صدماتی به مغز در دوران نوزادی یا کودکی باشد.
علائم اولیه فلج مغزی در کودکان
علائم فلج مغزی در کودکان می توانند بسیار متنوع بوده و بر اساس شدت و نوع فلج مغزی متفاوت هستند. مانند تاخیر در رشد حرکتی، مشکلات تعادلی، سفتی یا شلی غیر طبیعی عضلات، مشکلاتی در تغذیه یا مکیدن، مشکلاتی در حرکات چشمی و بینایی. اما در ادامه به نشانه های رایج در دوران نوزادی و کودکی می پردازیم.
- ناراحتی های گوارشی مانند یبوست و رفلاکس معده
- تشنج
- اختلالات خواب
- ناتوانی در یادگیری
- ریزش آب دهان
- ناتوانی در حرف زدن
- بی اختیاری ادرا
- انحنای غیر طبیعی ستون فقرات
- مشکلات تغذیه ای
تأخیر در رشد حرکتی
- کودک ممکن است نتواند در زمان رشد حرکات مورد انتظار مانند توانایی غلت زدن، نشستن بدون کمک یا راه رفتن را به دست بیاورد.
- مشکلاتی در یادگیری مهارت های حرکتی مانند برداشتن یا گرفتن اشیاء
مشکلات تعادلی و حرکتی
- حرکات غیر طبیعی و ناهماهنگ
- دشواری در حفظ تعادل در هنگام ایستادن یا نشستن
سفتی یا شلی غیرعادی عضلات
- بدن کودک شل به نظر می رسد و عضلات بسیار نرم هستند. (تونوس پایین)
- لرزش یا حرکات ناگهانی (حرکات غیر طبیعی)
- عضلات سفت هستند و ممکن است حرکات را محدود کنند. (تونوس بالا)
علائم حرکتی در کودکان مبتلا به فلج مغزی
نشانه ها و علائم فلج مغزی در کودکان، بین دو تا سه سالگی بروز می کنند. توجه داشته باشید این نشانه ها می توانند در هر کودکی متفاوت باشند. در اینجا ما به علائم رایج اشاره می کنیم:
- راه رفتن کودک روی نوک پا
- دست و پاهایی ظریف و لاغر که کودک توانایی کنترل آن ها را نیز ندارد.
- حرکت دادن تصادفی اندام های بدن
- عضلات کودک سفت یا شل هستند.
- تاخیر در رشد حرکتی با توجه به افزایش سن
مشکلات در نشستن، خزیدن و راه رفتن
- کودک، یک دست را در حالت کشیده نگه می دارد و دست دیگر را مشت می کند.
- نمی تواند دست هایش را به طرف دهان ببرد
- بدن خود را نمی تواند به طرفین بچرخاند یا غلت بزند.
- در نزدیک کردن دست ها به هم ناتوان است.
حرکات غیرارادی و اسپاسم‌های عضلانی
علائم فلج مغزی در کودکان عبارتند از:
- انقباضات دردناک که می تواند به تغییر شکل اندام ها منجر شود.
- سفتی مفاصل یا تغییر شکل آن ها به دلیل اسپاستیسیتی های طولانی مدت
- پاها به نظر ضربدری هستند.
- وقتی کودک به پشت خوابیده در هنگام بلند کردن او، سرش به طور غیرطبیعی به عقب کشیده می شود.
ناهماهنگی در حرکات دست و پا
از دیگر علائم فلج مغزی در کودکان می توان به ناهماهنگی در حرکات دست و پا اشاره کرد. به این ترتیب که:
- کودک نمی تواند چهار دست و پا برود.
- به صورت کج سینه خیز می رود.
- روی باسن می چرخد.
علائم شناختی و ارتباطی در فلج مغزی
علائم فلج مغزی در کودکان علاوه بر علائم حرکتی، می تواند بر توانایی های شناختی و حتی مهارت های ارتباطی کودکان هم تاثیر بگذارد. یادآوری می کنیم که این مشکلات در همه کودکان مبتلا به فلج مغزی رخ نمی دهد بلکه شدت آن ها بستگی به نوع و میزان آسیب مغزی دارد. در ادامه به علائم شناختی و ارتباطی رایج اشاره کرده ایم.
مشکلات در گفتار و زبان | علائم فلج مغزی در کودکان
- گفتار آهسته، نامفهوم یا ناتوانی در تولید صداهای صحیح (دیسارتری)
- ناتوانی در شروع یا ادامه مکالمه. کودک ممکن است در پاسخ به دیگران یا ابراز خواسته های خود با مشکلاتی مواجه باشد.
- دشواری در فهمیدن کلمات، جملات یا دستورات پیچیده
- کودک ممکن است نسبت به سن خود دیرتر صحبت کردن یا استفاده از کلمات را شروع کند.
- کاهش توانایی در استفاده از اشارات یا حرکات برای برقراری ارتباط با دیگران.
تأخیر در مهارت‌های شناختی و یادگیری | علائم فلج مغزی در کودکان
- تاخیر در یادگیری مهارت های جدید مانند شناخت افراد، محیط اطراف یا اشیاء
- دشواری در انجام فعالیت هایی که نیازمند تصمیم گیری یا برنامه ریزی هستند.
- کاهش توانایی برای به خاطر سپردن اطلاعات و یادآوری آن ها
- ناتوانی تمرکز برای طولانی مدت بر روی یک فعالیت یا یک موضوع
- دشواری در یادگیری نوشتن، خواندن یا ریاضی
- برخی کودکان ممکن است درجاتی از ناتوانی ذهنی داشته باشند.
علائم حسی در کودکان با فلج مغزی | علائم فلج مغزی در کودکان
از دیگر علائم فلج مغزی در کودکان، مشکلاتی در پردازش اطلاعات دریافتی از حواس پنجگانه است. حتی این کودکان می توانند در برقراری روابط دوستانه یا فهم قواعد اجتماعی هم مشکلاتی داشته باشند.
مشکلات بینایی و شنوایی
از دیگر علائم رایج در کودکان مبتلا به فلج مغزی، مشکلات در شنیدن یا دیدن است که بر ارتباط و یادگیری آن ها تاثیر می گذارد.
حساسیت‌های غیرعادی به لمس و صدا
برخی از این کودکان نسبت به لمس یا درد، درکی غیرطبیعی دارند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
تشخیص فلج مغزی بایستی توسط پزشک متخصص مانند متخصص مغز و اعصاب کودکان انجام شود. چنانچه هر یک از این علائم را در کودک خود مشاهده کردید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا آزمایشات و ارزیابی های لازم انجام شود. بدون شک، تشخیص به موقع می تواند به شروع درمان و بهبود کیفیت زندگی کودک کمک کند.
شناسایی علائم اولیه و اهمیت تشخیص زودهنگام
تشخیص فلج مغزی معمولاً بر اساس بررسی علائم فلج مغزی در کودکان، نشانه های بالینی و تاریخچه بیماری انجام می شود. اما برای تشخیص دقیق تر و تعیین علت و میزان آسیب، از روش های تشخیصی دقیق تری استفاده می شود. این روش های تشخیص بیماری سی پی عبارتند از:
- ام آر آی
- ارزیابی های بالینی
- سی تی اسکن مغز
- EMG و NCV (آزمایشات الکتروفیزیولوژیکی)
- آزمایش خون و آزمایش های بیوشیمیایی
- مشاوره های تخصصی با پزشکان متخصص عصب روانشناسی، فیزیوتراپیست ها، گفتار درمانی و کاردرمانی
در برخی مواقع، این مشکل ارثی است و اگر نگران جنین خود هستید، حتماً با متخصص ژنتیک مشورت کنید تا احتمالات پیش رو به طور کامل بررسی شوند. اگرچه در بیشتر موارد نمی توان از فلج مغزی جلوگیری کرد، اما می توانید با توصیه های پزشکی مانند عدم مصرف مواد مخدر و الکل در دوران بارداری، توجه به سلامتی در دوران بارداری و همچنین با واکسینه شدن در برابر بیماری های واگیر دار خطر را کاهش دهید.
نکاتی درباره مراقبت از کودکان فلج مغزی
در این مقاله 6 نکته مفید برای والدین کودکان فلج مغزی در مراقبت از کودکان شان اشاره می کنیم:
1- اعتماد به نفس کودک خود را پایین نیاورید
هیچگاه به دلیل ناتوانی کودکان سی پی آنها را در انجام فعالیت مایوس نکنید. در بسیاری از موارد کودکان فلج مغزی از نظر ذهنی توانایی های بالقوه ای دارند که در مرحله انجام دچار مشکلاتی هستند کودکان سی پی در انجام برخی فعالیت ها مستعد ناامیدی هستند لذا با تکرار کلماتی همچون نمی توانی ممکن است هیچگاه دست به تکرار و انجام آن فعالیت نزنند.
2- صبور باشید
سعی کنید تا آنجا که ممکن است فعالیت های خود را به صورت مستقل انجام دهند حتی اگر این فعالیت ها زمانبر باشد. ایجاد استقلال برای کودکان فلج مغزی در اعتماد به نفس آنها بسیار اهمیت دارد. کودکان فلج مغزی برای اثبات توانایی های بالقوه خود نیاز به فرصت و زمان دارند.
3- جلسات کاردرمانی را به طور منظم دنبال کنید
متخصصین کار درمانی با برنامه‌های تخصصی که در زمینه اجرای تمرینات و تکنیک های مختص کودکان فلج مغزی دارند می‌توانند همیشه توانایی حرکتی و شناختی کودک سی پی شما را در شرایط ایده‌آل حفظ کنند .
براساس آخرین یافته‌ها کودکان فلج مغزی که تحت نظر کاردرمانگران اقدام به تمرینات منظم و ورزش های تخصصی میکنند از نظر حرکتی استقلال بیشتری را نسبت به کودکان دیگر دارد و شرایط عضلانی و مفصلی آنها به شرایط طبیعی نزدیک تر است.
4- به گروه‌های اجتماعی ملحق شوید
در گروه هایی که والدین و متخصصین در زمینه کودکان فلج مغزی عضو هستند عضو شوید و از تجربیات یکدیگر استفاده کنید می توانید از فعالیت های مفیدی که برای این کودکان انجام می‌شود بهره ببرید.
5- با کودکان فلج مغزی خود بازی کنید
بر اساس مشکلات و توانایی هایی که دارد بازی هایی را انتخاب کرده و در جهت بهبود مهارت های جسمی حرکتی و ذهنی آنها برخی از بازی ها را با او به صورت روزانه انجام دهید بازی‌ها می‌تواند در پیشرفت این کودکان افزایش اعتماد به نفس آنها تاثیر زیادی داشته باشد
6- به آنها انرژی مثبت بدهید
نقاط قوت کودکان فلج مغزی را مورد توجه قرار دهید و به آنها اعتماد به نفس دهید. اطمینان حاصل کنید که آنها به عشق و پشتیبانی شما اعتماد دارند. کودکان فلج مغزی بسیار تحت تاثیر افکار و رفتار والدین خود هستند روحیات مثبت شما می تواند انرژی آنها را در انجام تکالیف و وظایف شان دوچندان کند.
مرکز درمان کودکان فلج مغزی در غرب تهران
درمان علائم فلج مغزی در کودکان CP، شامل تمرینات توانبخشی و تحریک های عضلانی است، در برخی موارد هم نیاز به جراحی تشخیص داده می شود. اما مهم ترین نکته ای که باید در نظر داشته باشید این است که هر بیمار مبتلا به فلج مغزی، نیازهای منحصر به فردی دارد.
انتخاب مرکز توانبخشی، یکی از دغدغه های بسیاری از والدین است. مرکز توانبخشی همراه در شرق تهران با استفاده از پیشرفته ترین تجهیزات و متدهای به روز توانبخشی، همراه بیماران فلج مغزی و خانواده های آنان بوده و از دغدغه های شما می کاهد. درمان و پشتیبانی در این مرکز توسط تیم چند رشته ای متشکل از متخصصین پزشکی، کاردرمانگران، گفتاردرمانگران و سایر تخصص های مرتبط است. برای دریافت مشاوره های تخصصی، شماره های درج شده در وب سایت و یا مراجعه حضوری در اختیار شما عزیزان است.
نتیجه
در این مطلب به علائم فلج مغزی در کودکان، دلایل و اهمیت تشخیص به موقع اشاره کردیم. با توجه به این که تاثیر فلج مغزی بر عملکرد افراد بسیار متفاوت است، ارزیابی های دقیق پزشکی باید در اولویت قرار بگیرد. تلاش کلینیک های توانبخشی مانند مرکز همراه در شرق تهران، ایجاد فضایی برای بهبود علائم و تلاش برای بدست آوردن استقلال فرد بیمار است.
بدون دیدگاه